Nhân dịp các nhà đoạt giải hóa học và sinh lý học hay y khoa năm 2009, đều phải giỏi về hóa học và vật lý học , chúng tôi xin nhắc sơ qua vài máy móc “tân kỳ”  chẩn đoán , do những nhà vật lý học , một số cũng đoạt giải vật lý học , khám phá ra đầu tiên, ít nhất là trên nguyên tắc căn bản. Ngay cả ởViệt Nam không biết có ai khởi công làm vài loại máy này cân thiết trang bị mọi bệnh viện cơ sở thành phố , thị xả tỉnh lỵ huyện lỵ lớn, sau khi đã làm xong máy laser đánh tan sỏi thận rẽ tiền ?  

 

Ngày nay ở các nước tân tiến , bạn đừng phiền muộn gì cả khi bạn không mấy hiểu cặn kẻ,  các hình ảnh sản xuất từ một thử nghiệm chẩn đóan bệnh bạn vừa nhận được . Bí ản chút ít dơ bẩn là chính ngay rất ít bác sỉ y khoa cũng hiểu biết   cách nào sáng chế ra chúng . Đa số các bác sĩ chuyên về tia - X cũng cố gắng học hỏi khá lâu để có thể đậu phần Vật lý học   thi hành nghề bác sĩ , nhưng sau đó họ lại quên bẳng đi mau lẹ . Mọi sự đều đáng tha thứ . Vì đó là một thế giới phức tạp bù đầu bù óc chứa tràn lan vật lý học , một cái ngữ trong đó phép tính toán học- calculus được thảy ra   tượng tự mọi tiếng kêu chiêm chiếp - tweet ( thông điệp điện tử ngắn ngủi ) hay một thông điệp tức thời  được thu nhận, chế biến  và tái tạo trong vòng vài giây đồng hồ vi tiểu - microseconds và những hình ảnh lạ lùng bật lên trên màn ảnh như thể là trò ma thuật vậy đó .

 

 

*Tóm tắt lịch sử: tiền phòng ở thập niên 1970 . Thoạt tiên có tên là NMRI , chữ N có nghĩa là hạt nhân - nuclear ,làm ai nấy sợ hải nổi da gà. Paul Leterbur và Sir Peter Mansfield chia sẽ giải Nobel năm 2003 về Sinh Lý hay Y Khoa, vì đã phát triền máy .

 *Vật lý học : quá   phức tạp làm nhức đầu,  một phần trang nhỏ bé này không dủ chỗ diễn tả. Đáng buồn để nói chúng ta là một bao nước bẩy sập trong những mô khác biệt : thận , nảo , gan v.v…Nước H₂0 chứa những nguyên tử hydrogen, hành động như những nam châm và sắp xếp thẳng hàng như thể các trám sắt ở một từ trường và chúng quay tròn theo một tốc độ tỉ lệ với sức mạnh của từ trường. Bạn vẫn còn theo tôi đấy chứ ?  Như vậy ,   nếu bạn đặt ai đó vào một nam châm, và bạn biến đổi sức mạnh của nó, bạn sẽ có hydrogen quay tròn ở những tốc độ khác nhau trên những phần khác nhau của thân thể. Rồi thi , nếu bạn làm dẹp hẳn những nguyên tử xếp hàng ngay ngắn bằng một đột dập điện từ . chúng từng cái một sẽ có khuynh hướng đứng dậy theo những tỉ xuất khác nhau , tái xếp hàng thẳng lại với từ trường , tùy theo chúng ở trong mô - tissue nào đó .   Thành quả có thể làm “ mã số - encode “   theo nguyên tắc   từ trường đổi thay. Đúng là lạ lùng lắm thay. Mô tương phản sản xuất ra không ai sánh kịp và có thể tăng cường bằng cách cho bệnh nhân một tác nhân tương phản.

 *Đặc biệt tốt cho : - hế thống thần kinh trung ương

-       cơ xương ( xương bắp thịt ) -( đầu gối , vai , xương sống )

*Đề phòng : - Các vật thể ngoại bằng kim loại

-                                               - Kẻ sợ bị nhốt kín- claustrophobics ( ống từ tính là một nơi ấm áp )

 

 

              * Đặc biệt tốt cho : - hình ảnh bụng và khung chậu - pelvis .

 

 

                               * Những từ ngữ … : nhấp nháy đốm sáng , ham hố , nuclide radiô- radionuclide, phân tán trở lui - backscatter , tiến trình bắn gục từng người một -pick -off process , positronium , hy vọng hóa tối đa

 

4 - Tia- X rỏ ràng/ Chụp tia -X vú

 

 

* Tóm tắt lịch sử: Sonar schmonar : Bạn muốn một cái ngữ - stuff  điềm đạm , bạn hãy nhìn xem hiện trạng của siêu âm, một kỷ thuật đang trổi dậy , dù rằng gián tiếp , từ những cố gắng chiến tranh .Sonar phát sinh từ thế chiến thứ I, và rất sớm vào thập niên 1940 , các nhà khảo cứiu đã chứng minh là cọng thêm vào công cuộc dò tìm tàu ngầm mà nhiều nước cho chạy dưới biển ; các làn sóng âm thanh tần số cao có thể sử dụng hầu bắn vèo vào mô , dày vài centimét.  Tiến bộ chánh về kỷ thuật này nguyên thủy là đa quốc gia , làm ra từ Âu Châu , Á Châu và Hoa Kỳ . Mọi chuyện đều trổi dậy nhờ khám phá ra vào cuối thập niên 1800  ( do chồng bà Curie và em rễ Pierre và Jacques nghĩ ra ) một đặc tính khác thường một vài chất phô trương, tên gọi là hiện tượng áp điện - piezoelectricity .

* Vật lý học :  tần số cao tệ hại sử dụng làm hình ảnh siêu âm được sản xuất từ một tinh thể áp điện. Chất này có đặc tính dị thường,   là khi dưa một điện thế vào nó, nó sẽ rung chuyễn. Điên khùng hơn nữa là chính chất này, khi rung chuyễn lại tạo ra một điện thế. Một trình tự nhịp  khéo léo nghệ thuật biên đạo múa - choreographed được đưa vào , đẩy các làn sóng siêu âm thanh đến các mô. Như khi làn sóng âm thanh vọng khỏi bức tường , các làn sóng siêu âm bật khỏi các mô đặc biệt ở những bề mặt chung - interfaces   giữa các mô khác biệt nhau . Khi các làn sóng phản chiếu trở lui lại đến máy biến năng- transducer, chúng sẽ làm rung chuyễn tinh thể sinh ra các làn sóng .Điện thế sinh ra có thể dò tìm được và tùy theo các làn sóng trở lui , và theo hướng nào , có thể tạo ra một bản đồ các hình ảnh 2-D phi thường ( ngay cả 3-D hay 4-D ). Mọi sư, đều xảy ra mau lẹ đến nổi các hình ảnh thấy được ở “ thời gian thực sự - real time “ tạo thành một phim xi nê có thể nhìn thấy nhịp tim đập hay dò ra máu di chuyễn . Và không sinh ra   một ảnh hưởng sinh học trái ngược nào cả thảy.

* Đặc biệt tốt cho : - khoa sản - obstetrics , tiến bộ về phát triễn bào thai

                     - Mạch máu, đặc biệt động mạch và tĩnh mạch cảnh - carotid arteries and veins nơi chân cẳng có thể dò tra khi bị tắt nghẽn .

* Đề phòng : khi dùng các tần số cho chẩn đoán bệnh , siêu âm rất an toàn ., một ưu điểm cho việc làm hình ảnh sản khoa .

* Những từ ngữ ….: Rung chuông hạ màn -ring down , phản chiếu - reverberation , đuôi sao chổi , mất tụ điểm - defocusing , dãi nhập nhằng - range ambiguity , sinh cường mông - posterior enhancement, dò - probe .  

( chiếu theo bác sĩ SHAUN L. SAMUEL - La Times Magazine , 4/10/ 2009 )

( Irvine , Ca Li , 9/10/2009 )    

Trở lại Trang Khoa Học