Lên mạng ngày 01/4/2011
Viếng Thăm Père Lachaise ở Paris
Bài và hình : Trần Đức Hợp
Nghĩa Trang Père Lachaise nhìn từ ngọn đồi
Tôi đã thức dậy sớm hơn mọi hôm giữa kinh đô ánh sáng. Đầu tháng 10, Paris đã chớm Thu. Không khí bắt đầu se lạnh. Tôi gợi ý cùng với nhà văn Vũ Thư Hiên, người đã viết cuốn “Đêm Giữa Ban Ngày”, anh đã sống tại Paris từ năm 1996.
‘‘Sáng nay, anh em mình đi viếng thăm nghĩa trang Père Lachaise nhé anh ? »
Anh vẫn còn đang ngái ngủ, nhưng bật dậy hỏi tôi :
« Gì đó Hợp… ? Nơi đó gần đây thôi, chỉ đi vài phố đường là tới. Nhưng có lẽ mình nên đi Metro thì hơn, chỉ một trạm là đến ngay thôi »
Anh cho biết thêm, chính anh cũng thỉnh thoảng mới thăm viếng nghĩa trang nầy khi có bạn ở xa tới….
Nghĩa trang tọa lạc trong Quận 20, phía Đông Bắc của Paris, rộng 48 ha hay 118.6 mẫu Tây. Hàng năm được rất nhiều du khách khắp nơi trên thế giới tò mò tìm đến viếng thăm. Đây là một nghĩa trang nhỏ nhưng có những ngôi mộ, và những lăng tẩm cổ xưa của những vĩ nhân, hay những bậc anh tài của nước Pháp, và cả của nhiều quốc gia khác trên thế giới. Những người nầy đã để lại cho hậu thế các tác phẩm bất hủ về âm nhạc, văn chương, nghệ thuật, tư tưởng, triết học, v.v... Gồm cả những hoạ sĩ tài danh, thi nhân nổi tiếng, những học giả uyên thâm mà chính phủ và dân chúng Paris vinh danh sau khi đã chết. Ngày nay, nghĩa trang này là một thắng cảnh nổi tiếng của Paris mà du khách không thể bỏ qua. Khách từ khắp các vùng của nước Pháp, khách từ khắp các nước trên thế giới đến đây với những bó hoa tươi thắm, những cây nến, qùa tặng,…trân trọng đặt trên mộ các danh nhân để tỏ lòng tri ân người đã mất.
Để vào Père Lachaise, ta có thể đến đây bằng 3 cửa ngõ có trạm xe điện ngầm Metro khác nhau như Metro Père Lachaise hướng Đông Bắc, Metro Phillipe -Auguste hướng Đông Nam, hay Metro Gambetta hướng Tây Bắc.
Tên của nghĩa trang này được đặt để ghi nhớ người lập ra nó : linh mục dòng Jesuit, Francois De La Lachaise (1624-1709). Được xây dựng cách đây hơn 400 năm. vốn là khu nhà nghỉ dưỡng hưu của các linh mục từ năm 1682, sau đó đã được Hội đồng thành phố Paris mua lại, và biến cải thành nghĩa trang của thành phố. Chính thức khai trương và khánh thành vào năm 1804.
Ngày nay, nghĩa trang Père Lachaise có trên 300,000 ngôi mộ, gồm hài cốt và tro xương được an táng. Đây là một trong 4 nghĩa trang ở nội ô Paris như nghĩa trang Montpartnasse ở phía Nam, nghĩa trang Montmartre ở phía Bắc, và nghĩa trang Passy ở trung tâm Paris, gần tháp Eiffel (nơi đây có ngôi mộ của Cựu Hoàng Bảo Đại ).
Tôi đã đến viếng thăm Paris trên 10 lần, nhưng chưa lần nào có cơ hội để đến nghĩa trang nổi tiếng Père Lachaise này, vì cứ bận rộn đi thăm những chốn phồn hoa đô hội ở Paris. Nhưng lần này tôi đã có dự tính trong đầu và nhất quyết phải đi, và sẽ bỏ một ngày để thăm viếng nơi, cho dù thời tiết thật ảm đạm, với nhiều tầng mây đen vần vũ trên cao, không có một tia mặt trời le lói. Không khí se lạnh trong cơn mưa bụi bay lất phất lùa vào đường phố Paris buổi sáng sớm.
Một Găp Gỡ Tình Cờ :
Du khách khắp nơi trên thế giới đến thăm viếng Père Lachaise. Đây là một nơi khá đặc biệt ở Paris mà mỗi người du khách đến thăm viếng đều có những đặc tính và tư cách mà những người bình thường ít thấy có. Họ là những du khách trạc tuổi trung niên, có trình độ văn hóa cao, là những trí thức yêu mến văn chương, mỹ thuật, tư tưởng, triết học, âm nhạc, nghệ thuật, kiến trúc, văn hóa, thơ phú,…Tâm hồn họ phóng khoáng cởi mở, phong phú, lý tưởng, không thiên kiến. Họ rất lịch sự với những người du khách xa lạ đến từ những nơi khác. Cách ăn mặc và đi đứng của họ rất giản dị, thoải mái. Họ đi từng nhóm nhỏ nghiêm trang 3-4 người, và cũng có những nhóm đi theo Tour du lịch, có người hướng dẫn. Từng nhóm khoảng 10-15 người trong những bước chân chậm rãi và thong thả để ghé thăm những nơi quan trọng, hay dừng bước để chụp những tấm ảnh với những pho tượng, những hình trang trí, hay những bức trạm trổ đầy nghệ thuật. Thỉnh thoảng họ đứng lại và im lặng trước những ngôi mộ hay những nhà nguyện nho nhỏ được xây cất và trang trí rất mỹ thuật.
Anh Vũ Thư Hiên và tôi cũng đã trầm ngâm trước những mộ chí với những tượng đá cổ kính, phủ đầy rêu phong màu xanh đen, với những chi tiết sống động và đầy ấn tượng, cho dù đã trải qua dấu ấn của thời gian hàng trăm năm với thời tiết nắng, mưa, nóng, lạnh của thiên nhiên.
Tình cờ hay ngẫu nhiên, chúng tôi đã gặp một nhóm nữ du khách 4 người đến từ Toronto, Canada…Một cuộc gặp gỡ bất ngờ thật vui biết bao từ những vùng đất xa xôi và chúng tôi ồn ào trò chuyện theo kiểu “tha hương ngộ cố tri” rồi giúp nhau chụp những tấm hình kỷ niêm tại vài nơi có những bức trạm trổ mỹ thuật, đã được những nghệ sĩ điêu khắc tài hoa sáng tạo. Những nơi nầy, nhiều du khách đã ngẩn ngơ đứng lặng lẽ chiêm ngưỡng những đường nét nghệ thuật gây cảm xúc dạt dào.
Trong số các ngôi mộ được thăm viếng nhiều nhất tại Père Lachaise phải kể đến những tài hoa như : nhà văn Honoré de Balzac (1799-1850), nhà soạn nhạc Georges Bizet (1838-1875) , nhạc sĩ Fédéric Chopin (1810-1849), nhà thơ ngụ ngôn Jean De La Fontaine ( 1621-1695), bi kịch gia Molière (1622-1673), ca sĩ nổi tiếng nhất nước Pháp là Édith Piaf (1915-1963), văn hào Marcel Proust ( 1871-1922), nhà văn người Irish là Oscar Wilde ( 1854-1900),…và vị trí từng ngôi mộ này được chỉ dẫn rõ ràng cho du khách dễ dàng tìm kiếm và thăm viếng qua những bảng chỉ dẫn và được in phát tại các cổng vào của Père Lachaise.
Pho tượng Balzac tại nghĩa trang
Mối Tình Bất Tử :
Một mối tình bất tử, đẹp, lãng mạn, của nàng Héloise (1096-1144) và người tình Pièrre Abelaid (1079-1142) đã được người dân ở Paris truyền tụng hàng ngàn năm, vì khi họ yêu nhau thì không thể sống trọn vẹn bên nhau, vì những ngăn cản của giai cấp, danh vọng, và quyền lực của giới cầm quyền đương thời.
Nàng là cháu gái cưng của Hoàng tộc Canon Fubert de Paris, Héloise đã thương yêu và bí mật kết hôn với ông thầy dạy Triết học và Tư tưởng của chính cô. Mối tình này đã bị gia đình và dòng họ cấm đoán, và ngăn cản quyết liệt. Kết qủa là nàng Héloise đã xuống tóc và đi tu tại một dòng tu kín, sống lẻ loi, buồn thảm và chết ở đó. Còn người tình Abélaid thì bị trả thù tàn nhẫn, bị giam cầm, hành hạ và họ đã “thiến”chàng . Sau đó Abélaid cũng vào một nhà tu khấn khác, sống cách biệt với thế gian nhưng vẫn liên lạc bằng thư tín với người tình yêu dấu. Họ đã trao đổi những lá thư và những áng thơ văn bày tỏ mỗi niềm thương yêu, họ thề nguyện sẽ mãi mãi vọng hướng về nhau. Trước khi chết, nàng có nguyện ước thân xác nàng được chôn cất bên cạnh người yêu là Abélaid. Mối tình này đã xảy ra trên 1,000 năm và được lưu truyền rộng rãi khắp Paris, được coi là một mối tình bất diệt của áng văn chương và nền văn học Pháp từ nhiều trăm năm qua. Câu chuyện thương tâm này đã làm thiên hạ say mê về một chuyện tình yêu lãng mạn, đẹp nhưng dang dở…
Năm 1817 xác của hai người đã được mang về an táng bên nhau tại Père Lachaise với những kiến-trúc mỹ thuật và hình ảnh của hai người trên lăng mộ nho nhỏ, và từ đó nghĩa trang Père Lachaise đã trở thành một nơi quý địa và đông khách thăm viếng.
Chuyện Bên Lề :
Nhạc sĩ tài hoa gốc Ba lan là Federic Chopin (1810-1849) khi chết đã được chôn cất tại Père Lachaise. Về sau nhà nước Ba lan thỉnh nguyện được đem trái tim của nhạc sĩ về an táng tạiWarszawa, thủ đô của Ba lan, nhưng hài cốt của Chopin vẫn được yên nghỉ tại nghĩa địa Père Lachaise nầy. Ngôi mộ của ông là nơi thu hút được rất nhiều du khách ngưỡng mộ. Họ yêu mến một thiên tài âm nhạc đã để lại cho hậu thế những bản nhạc tình bất hủ.
Một nhạc sĩ sáng tác nổi tiếng khác, người Italia, là Gioacchino Rossini ( 1792-1868 ) đã nức danh với những bản nhạc sống động và hùng dũng, nên cũng đã được nhà nước Ý đại lợi yêu cầu chính phủ Pháp cho chuyển thân xác ông được đưa từ Paris về chôn cất trong thánh đưòng Basilica Santa Croce, thành phố Florenzia miền trung của nước Ý, là nơi Rossini đã được sinh ra và lớn lên, trước khi ông qua Pháp, và lẫy lừng nổi danh ở kinh đô ánh sáng Paris. Xác thân ông đã được đem đi, nhưng lăng mộ của ông vẫn được để nguyên vẹn như cũ và được bảo tồn sạch sẽ.
Một nhạc sĩ trẻ người Hoa kỳ, chết năm 1971, khi mới 27 tuổi là Jim Morrison (1943-1971) , anh là tiếng hát đầu đàn của ban nhạc Rock & Rolls “the Doors “, với lối trình diễn đặc biệt khác thường trong bản nhạc bất hủ “Light My Fire”, với lối diễn tả la hét, nhảy múa, tay chân cuồng loạn, kích động…đã được giới trẻ Âu Mỹ ưa thích, vì anh là biểu hiệu của chủ nghĩa hiện sinh. Trước đó, Jim đã cùng 3 người bạn thân thành lập ban nhạc “the Doors” năm 1965 tại Venice Beach, Los Angeles, California, với những chiếc quần da bò ôm gọn đôi mông và bóng loáng. Họ tiêu biểu cho các thanh niên nam nữ trẻ tuổi, phản chiến, chống chiến tranh lúc bấy giờ (1965-1971). Nhà đạo diễn tên tuổi là Oliver Stones từng đoạt giải Oscar, đã đưa mối tình của Jim và người tình Pamela lên màn bạc của Hollywood. Nam tài tử Val Kilmer thủ vai chính, nữ tài tử Merg Ryan dễ thương và nhí nhảnh trong cuốn phim cùng tên của ban nhạc “the Doors” đã ra mắt công chúng năm 1991. Mối tình của Jim và Pam nói lên cuộc sống chỉ biết hiện tại, sống theo bản năng hiện sinh, chống chiến tranh, yêu cuồng, sống vội, thác loạn, hippy, ngoài khuôn khổ của xã hội Tây phương và Mỹ châu. Ba năm sau khi Jim chết, người tình Pam cũng chết và nàng cũng vừa tròn 27 tuổi. Jim cũng được vinh dự an táng tại nghĩa trang Père Lachaise. Trên ngôi mộ của Jim tôi thấy có rất nhiều bó hoa tươi, nến, rượu Gin, qủa bí, …của những khán gỉa ái mộ. Ngôi mộ của anh nằm ngay bên tay phải khi du khách bước vào cổng chánh của nghĩa trang Père Lachaise.
Đặc biệt, một số những ngôi mộ có tên của người Việt nam đã chiến đấu và hy sinh cho nước Pháp trong trận Đệ II Thế chiến, cũng được chính phủ và Hội đồng thành phố Paris vinh danh và được chôn cất trang trọng tại nơi đây.
Riêng ngôi mộ tập thể của 147 nhân vật lãnh đạo Công Xã Paris, những chiến sĩ bảo vệ tự do, công lý, bình đẳng và bác ái… đã được xây dựng thành một bức tường “Communards’ Wall”, kỷ niệm ngày 28/5/1871 là ngày tắm máu của các công nhân, thợ thuyền, lao động …đã bị xử bắn cuối cùng bởi chế độ độc tài, quân chủ, chuyên chế tại khu Belleville, Paris.
Riêng ngôi mộ của cựu hoàng Bảo Đại (1913-1997) hay Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy đã được bà vợ cuối cùng là Monique Vĩnh Thụy vận động với chính phủ Pháp và Hôi Đồng thành phố Paris để được vinh dự an táng tại nghĩa trang Passy, gần khu Trocadéro, bên kia bờ phía Bắc sông Seine, đối diện với tháp Eiffel của Paris quận 16. Ngôi mộ của cựu hoàng có kiến trúc đơn giản, làm bằng đá cẩm thạch đen bóng và xung quanh được lót đá để cho du khách và gia tộc Nguyễn Phước dễ dàng thăm viếng. (Exit dùng cửa ngõ Metro Trocadéro là tiện nhất).
Nghĩa trang Père Lachaise ngày nay không phải chỉ là nghĩa trang danh nhân, một số người giàu có ở Paris (trong đó có những phú thương Hoa kiều) cũng được thuê đất có thời hạn (lease) để chôn cất thân nhân tại nơi đây. Nhưng giá mướn đất rất cao, nghe nói tới cả trăm ngàn Euros, và sẽ phải dời đi nơi khác khi hợp đồng mãn hạn 30 năm, hoặc 50 năm, và có thể không được tái gia hạn hợp đồng. Tiền cho thuê mướn này nhằm giúp gìn giữ và tu sửa những hư hại do thời tiết và thời gian làm nghĩa trang xuống cấp. Hội đồng thành phố Paris và chính phủ nước Pháp tôn trọng Hiến pháp, và lấy lợi ích cao nhất của người dân làm trọng, mà không hề dành riêng cho các nhân vật của bất cứ đảng phái nào đang cầm quyền, như điều ta thường thấy ở các nước độc tài, hay độc đảng chi phối.
Lời Kết :
Khi rảo bước trong nghĩa trang Père Lachaise, trong lúc tâm hồn ta tĩnh lặng và an nhiên nhất vì những thăng trầm của thế gian không còn là điều bận rộn lòng mình. Khi nhìn những chiếc lá vàng rơi rụng lác đác xung quanh, khiến cho tâm hồn ta xao xuyến, xúc động, nhưng không còn sợ hãi nữa, cuộc đời sẽ nhẹ nhàng và êm đềm biết bao để đi về cõi hư không…
Ôi !!! nghĩa trang Père Lachaise sẽ mãi mãi là nơi đáng để thăm viếng của du khách khi đến thăm Paris.
Trần Đức Hợp
San Diego, tháng 3-2011
