Lên mạng ngày 25/6/2011
Việt Nam khuyến khích trồng bông vải hửu cơ, sơi tre và sợi bạch đàn đặng chăng ? :
Sợi bông vải hửu cơ hay sợi bông vải “ xanh” ở Hoa Kỳ
G S Tôn Thất Trình
Trị giá xuất khảu ngành tơ sợi và may mặc Việt Nam năm 2010 đã lên lại đến 10.5 tỉ đô la Mỹ, sau khi xuống thấp khỏang 9.0 tỉ năm 2009. Việt Nam dự trù tăng xuất khẩu ngành này lên đến 20 tỉ đô la năm 2020. Nhập khẩu sợi bông vải – cotton lint cho công nghệ Việt Nam, năm 2009 – 2010 là 310 000 tấn ; hơn 50 % nguồn gốc Hoa Kỳ. Năm 2006, mức nhập khẩu tổng cọng sợi bông vải chỉ là 180 000 tấn và từ các nước Trung Đông , Phi Châu và Ấn Độ , nhiều hơn từ Hoa Kỳ . Sản xuất trong nước về hột bông vảichưa cán lấy sợi ginning, năm 2008- 09 khỏang 10 000 tấn. Tỉ lệ sợi bông cán là 36.5 %, nên mức sản xuất sợi bông vải ở Việt Nam là 3650 tấn và dự trù tăng lên đến 4280 tấn năm 2009 -2010. Như vậy mức sản xuất chỉ mới là 1.4 % tổng số sợi bông vải nhập khẩu năm 2009- 2010 cho yêu cầu của ngành tơ sợi và may mặc nước nhà.
Các vùng trồng nhiều bông vải ở Việt Nam là các tỉnh Tây Nguyên( Đắc Lắc , Đắc Nông , Gia Lai ) miền Đông Nam Bộ ( Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai , Bà Rịa – Vũng Tàu ) và Tây Bắc ( Điện Biên, Sơn La, Bắc Giang ). Vì Việt Nam đất hẹp, người đông , chỉ trồng được bông vải tiểu điền, khí hậu quá ẩm uớt mùa mưa và cũng còn ẩm độ khí trời khá cao cho bông vải mùa nắng( dù có đủ nước tuới ), chưa thử nghiệm các hột giống bông vải chuyễn gen – transgenic cotton seeds ( chỉ mới được bộ Nông Nghiệp chấp nhận cho phổ biến tháng 11 năm 2009 ), cây bông bị nhiều lọai sâu bọ phá hại, phải phun thuốc sát ( côn ) trùng qúa nhiều lần và phải cạnh tranh với nhiều lọai hoa màu , cây lương thực ngắn ngày có lợi cho nông dân hơn v.v… Việt Nam đang cố chuyễn hướng qua thể thức đại điền, diện tích mỗi nông trang 130- 500 ha ( ? ) cơ giới hóa cận đại nhất, cố áp dụng những phương cách trồng và săn sóc bông vải tân tiến, hầu đạt diện tích 30 000 ha bông vải tòan quốc năng xuất , 1.5 tấn /ha và sợi bông khỏang 20 000 tấn năm 2015 và diện tích 76 000 ha , năng xuất trung bình là 2,5 tấn /ha, sản lựợng sợi bông thô sẽ là 60 000 tấn vào năm 2020, ở những vùng đất đai khí hậu thích hợp nhất. Riêng ở Tây Nguyên , Tập đòan Tơ sợi và Áo quần Việt Nam sẽ đầu tư 3. 5 tỉ đô la Mỹ thực hiện mục tiêu, từ đây đến năm 2020 , một mục tiêu có phần nào quá lạc quan chăng ? dù rằng cũng chỉ mới bằng 1/5 yêu cầu cho nước nhà năm 2009 - 2010.
Bài học bông vải Hoa kỳ : chuyễn huớng qua bông vải hửu cơ và Sáng Kiến “ Bông Vải Tốt Hơn ?
Da, vải tuyn- tulle may màn hay tơ tằm là những cái ngữ mơ tưởng khó kiềm chế , nhưng khi nói đến vải vóc ăn mặc thì bông vải là vua chính hiệu. Hơn 75 % áo quần bán ở Hoa Kỳ ít nhất cũng chứa đựng lọai sợi búi xơ này , chiếu theo nghiên cứu các nhà bán lẽ khối lượng năm 2010 của cơ quan Theo dõi Tổ hợp Bán lẽ Bông vải - Cotton Inc. Retail Monitor. Nông dân Hoa Kỳ sẽ trồng sản xuất 8.16 tỉ cân Anh – pounds bông vải mùa trồng trọt này. Nếu thêm vào Hoa Kỳ , kể ra Trung Quốc , Ấn Độ và hơn 100 quốc gia khác trên thế giới có trồng bông vải, mức sản xuất hàng năm trên thế giới sẽ là 62 tỉ cân Anh. Như vậy là sản xuất ra rất nhiều quần bò denim xanh – blue jeans, sơ mi cụt tay - T shirts và quần áo lót rồi đó.
Đây là một công nghệ 40 tỉ đô la Mỹ, đụng chạm tới mọi đời sống nhân loại trên hành tinh này. Rất nhiều người, ít nhất là trong tiềm thức tán thưởng lọai vải này nhờ nó mềm mại và dễ giữ gìn. Thế nhưng đa số cây bông vải ở Hoa Kỳ lại được gieo bằng hột giống sửa đổi di truyền – genetically modified seeds săn sóc trồng trọt với thuốc diệt trừ dịch bệnh - dịch tể ( sâu - bệnh - cỏ)- pesticides. Lề lối canh tác này những năm gần đây đùa giỡn cùng lữa cháy, vì số lượng hóa chất và nước tưới ở tiến trình trồng trọt.
Sợi bông vải dùng 16 % tổng số thuốc trừ dịch bệnh , theo lời của Mạng lưới Hàng động Thuốc dịch bệnh - Pesticide Action Network căn cứ ở Vuơng Quốc Anh – United Kingdom ( UK ), một liên minh của 600 tổ chức quốc tế tại 90 quốc gia đang họat động để thay thế Các thuốc trừ dịch bệnh nguy hiểm bằng các thay thế tốt đẹp hơn cho sinh thái ( Con số này bị hảng khảo cứu thị trường công nghệ sinh học Cropnosis, một hảng độc lập phân tích những tay chơi trò dùng hóa chất trừ dịch bệnh nông nghiệp agrochemical lớn nhất thế giới, kể cả tổ hợp Dow, Monsanto và Bayer, cũng tọa lạc ở UK, chối cải . Hảng hạ con số thấp xuống chỉ còn 6.5 %. ).
Vậy chớ một công ty thích thú về vững bền, phải làm gì ? Trồng bông vải hửu cơ – organic cotton là môt giải đáp. Sử dụng bông vải hửu cơ may mặc quần áo, không gieo hột công nghệ sửa đổi di truyền hay không dùng phân hóa học tổng hợp và thuốc trừ dịch bệnh , đã tăng gia 35 % từ năm 2008 đến năm 2009 , theo Trao đổi Tơ sợi – Textile Exchange, một tổ chức không vụ lợi quốc tế, đề xướng tơ sợi vững bền được và có thành viên là Wal-Mart và Patagonia.
Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ - Turkey là những nước sản xuất lớn nhất bông vải hửu cơ trên thế giới, giá bán gần như gấp đôi giá bông vải trồng theo qui ước. Dù nay đã được các hảng áo quần lớn như Nike, H&M , Wal- Mart dùng rộng rải, bông vải hửu cơ chỉ chiếm 1.1 % nguồn cung cấp sợi bông vải tòan cầu.
Và cũng dù rằng các bông vải hửu cơ được trồng không dùng thuốc trừ dịch bệnh, một nhãn hiệu-label hửu cơ trên áo quần bông vải, không bảo đảm là chúng hòan tòan thân thiện môi sinh, vì lẽ rất nhiều tơ sợi bông vải thường được hòan tất với formaldehyde ( mới đây bị chánh phủ Hoa Kỳ tuyên bố là gây ra ung thư – carcinogen ), thuốc tẩy sạch và các hóa chất khác .
Mẩu mực Tơ sợi Hửu cơ Tòan Cầu- The Blobal Organic Textile Standard ( GOTS ) , một giấy xác nhận quốc tế - an international certification phảt triễn năm 2006, bảo đảm là không những bông vải được trồng không có thuốc trừ dịch bệnh và phân hóa học tổng hợp, mà còn được chế biến không dùng vài hóa chất và ở các xưởng dùng nhân công rẻ mạt – sweatshops. Thế nhưng chỉ có 20 công ty Hoa Kỳ đuợc GOTS xác nhận.
Nhãn hửu cơ cũng không bao gồm sử dụng nước tưới – water và lao động – labor , thế cho nên một vài công ty, đáng kể là Levi Strauss, cố hướng về những cách khác chế biến bông vải . Levi Strauss bắt đầu bằng cách sử dụng bông vải hửu cơ ở quần đờ nim – denim vào đầu thập niên 1990 , nhưng nay hảng lại chuyễn hướng qua một cái gì có tên là “ Bông Vải Tốt Hơn – better cotton” để giải quyết không những cách sử dụng thuốc dịch bệnh, phân hóa học mà còn cả các tiêu chuẩn nước tưới, sức khỏe ( mức phì nhiêu ) đất đai mà còn cả lao động nữa .
Levi Strauss đã làm một định giá tòan thể chu kỳ đời sống 501 quần bò – jeans của hảng và các khaki ( ka ki ) Dockers , năm 2008 , nhìn vào khía cạnh môi sinh của những sản phẩm thánh thần nhất của hảng. Đó là cách trồng “Bông Vải Tốt Hơn”, hầu giảm bớt ảnh hưởng tai hại cho môi sinh , suốt thời gian sản xuất bông vải ( Mạng lưới Dấu chân về Nước tưới – Water Footprint Network, một nhóm bảo tồn Hòa Lan, ước lượng cần đến 12000 lít- 3000 ga lông nước, đa số suốt thời gian trồng cây bông vải, để sản xuất ra một cặp quần bò xanh duy nhất).
Để đạt mục đích này , Levi song song với H&M , Adidas và nhóm tài trợ nông trang trồng bồng vải Cotton Inc. , thảy đều ôm chồm Sáng kiến Bông Vải Tốt Hơn – Better Cotton Initiative , thành lập năm 2009 ở Thụy Sĩ. Sáng kiến phát sinh từ một phong trào mũi nhọn tấn công của Qủi Thế giới Đời sống Hoang Giả- World Wildlife Fund, một tổ chức bảo tồn quốc tế tư nhân, từ những năm đầu thập niên 2000 đã khởi sự xem xét ảnh hưởng trên môi sinh của những lọai hàng hóa phổ cập nhất thế giới, trong số này có bông vải.
Một chương trình dẫn đạo ở Hồi Quốc- Pakistan đã làm giảm bớt 32 % số lượng nước và thuốc dịch bệnh. Hồi quốc, Brasil và Ấn Độ là một số những quốc gia đã tham gia mùa trồng bông vải 2010 -2011 chánh thức đầu tiên theo phương cách “ Bông Vải Tốt Hơn “ Adidas đã cam kết chế tạo 100% đồ ăn mặc của mình từ “Bông Vải Tốt Hơn” vào năm 2018. H&M cho biết sẽ chỉ dùng vào năm 2020 những lọai bông vải hửu cơ , tốt hơn và tái sinh mà thôi .
Còn vải vóc nguồn gốc sợi thực vật xanh khác như sợi tre, sợi bạch đàn Nam Phi?
Dù chúng đã được các nhà mệnh danh là những nhà họa kiểu sinh thái – eco-designers đánh trống thổi kèn nhiều, các thay thế sợi bông vải nguồn gốc thực vật cây cỏ chỉ là một miếng nhỏ trò con rối thời trang – fashion puzzle. Chúng lùn hẳn đi khi sánh với bông vải và sợi tổng hợp tỉ như polyester, spandex và rayon , các sợi làm ra từ cây dầu lanh - flax , bột gỗ , cây gai dầu – hemp tuy thuộc lọai cây cần sa , nhưng lọai lấy sợi lại không chứa chất cần sa ( ở xứ nhiệt đới là cây rami lấy sợi dệt áo sơ mi ngòai cao sang thay áo vét tông ở Phi Luật Tân, cũng được gọi là cây gai , trồng thử nghiệm không mấy thành công ở Tây Nguyên vào cuối thập niên 1950, duới sự hướng dẫn của chuyên viên USAID Dempsey ) và tre hiện chỉ mới chiếm 2% thị trường thôi. Tuy nhiên sác xuất này có thể thay đổi trong tương lai nhờ tiến bộ kỷ thuật giúp cho các sợi thực vật thiên nhiên dẽ biến chế hơn thành vải vóc ăn mặc được . Cây dầu lanh trồng lấy sợi cần ít nước và thuốc trừ dịch bệnh hơn là cây bông vải và giá cũng rẽ hơn . Ở Hoa Kỳ và Canada có chừng 1 triệu ha trồng lanh, trong khi diện tích trồng bông vải ở Hoa Kỳ là gần 6 triệu ha . Nông dân hai nước này đa số trồng lanh lấy hột để chế biến thành thựic phẩm . Nhờ sợi lanh trông giống và sờ cũng mềm mại như sợi bông vải cho nên đã được hội nhập 1.1% vào áo quần Hoa Kỳ, phần lớn ở vải lanh – linen . Việt Nam nên chú trọng hơn về hai lọai là tre và bột cây bạch đàn – pulp of Eucalyptus trees.
Tre – bamboos là một con yêu dấu trước đây của các nhà họa kiểu sinh thái thích tính cách mềm maại như tơ tằm khi sờ mó hay khóat mặc , đã mất nhiều uy tín như thể là nguồn thay thế bong vải . Vì rằng, tuy tre mọc rất mau trên Trái Đất và tăng trưởng không cần có nước tưới, chế biến sợi tre thanh sợi dệt đòi hỏi những chất hòa tan dãi dầu – heavy duty như sodium hydroxyde hay carbon disulfide có thể tai hại cho sức khỏe con người và cho môi sinh. Năm 2008 , công nghệ áo quần Hoa Kỳ sử dụng 0.1 % sợi tre , nhưng năm 2010 chỉ còn sử dụng 0.04 % sợi tre.
Tencel là sợi làm ra từ bột cây bạch đàn, nguồn gốc và nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ Nam Phi – South Africa .Tencel đang được yêu thích nhờ cảm giác tựa rayon và nguồn gốc vững bền. Như thể tre hay lanh , cây bạch đàn này ít yêu cầu thuốc trừ dich bệnh hơn , ít diện tích và nước hơn là trồng bông vải. Mức sử dụng Tencel trong 3 năm vừa qua ở Hoa Kỳ đã tăng gấp đôi, từ 0.2 % năm 2008 đến 0.4 % năm 2010. Hầu cạnh tranh với viscose, Tencel làm ra bằng cách phối hợp bột gỗ - woodpulp với chất hòa tan amine oxide không độc hại. 99 % chất hòa tan nay được thu hồi và tái sử dụng theo một tiến trình gọi là chế tạo vòng kín – close -loop manufacturing. Các công ty Patagonia, Banana Republic và L . L. Bean là nhưng nhà chế tạo sử dụng Tencel trong áo quần .
( Irvine, Nam Ca Li , Hoa Kỳ, ngày 21 tháng 6 năm 2011 )
