Lên mạng ngày 2/11/2011
Làng tiểu công nghệ nước hương thơm cận đại nào ở Việt Nam ?
Nước thơm thiên nhiên : những mùi hương ít thấy, nay trỗi dậy ?
G S Tôn Thất Trình
… Nghe tiếng thơm liền liệu đến tìm hương
Cánh du lang tha thướt phất qua tường
Áo công tử giải là vương nảo nuột .
Này hoa ngọc bổng giật mình trắng muốt
Thỏang tay tình gió vuốt bổng lao đao,
Hương thêm say nên gió cũng ngọt ngào
Hôn nho nhỏ mà mình hoa nặng trĩu….
… Gió chấp cánh cho hương càng tỏa rộng
Xốc nhau đi vào trong cõi xa bay,
Vì hương bay thì hoa tưởng hoa bay.
( “ Hoa lài đêm” , Xuân Diệu 1916 -1985 )
Hoa lài , hoa lý, hoa ngâu
Chẳng bằng hoa bưởi thơm lâu dịu dàng
( Ca dao )
Theo Phan Khoang ( Việt sử xứ Đàng Trong 1558- 1777 ), Tống -thị vợ của trấn thủ Quảng Nam Nguyễn Phước Kỳ , con cả của chúa Sãi Nguyễn Phước Nguyên, khi chồng mất không theo cha về Bắc mà ở lại Đàng Trong. Tống – thị là một người đàn bà xinh đẹp, tính tình lẳng lơ , ăn nói khéo léo, đã làm mê hoặc được cả hai em chồng là chúa Thượng Nguyễn Phước Lan và chưởng Cơ ( Trung tướng ? ) Nguyễn Phước Trung mà còn gián tiếp làm cảm động được lòng của chúa Trịnh Tráng nữa. Ngòai tài sắc, Tống – thị còn quyến rũ thêm nhờ xức một xâu hoa trăm thứ, sực nức mùi thơm lâu dài … ( trong số này ắt có hoa lài – nhài , hoa bưởi , hoa sen, hoa lý , hoa ngâu , ngọc lan, hoa hồng …), khác hẳn hương thơm trầm kỳ nam, vang danh xuất khẩu lớn xứ Đàng Trong , từ thời chúa Tiên .
Theo Adam Eastwood đồng tác giả trang website LuckyScent.com bán các mùi thơm đặc thù và khó tìm và ScentBar đối gía tài sản cố định của trang website này , trên căn bản nước hoa thiên nhiên chia ra ba lọai : hửu cơ - organics, thiên nhiên- naturals và thực vật – botanicals . “Hương thơm thực vật – Botanicals perfume” có nghĩa chúng thảy đều là thiên nhiên và cây cỏ , không chứa sản phẩm động vật, như sáp ong, xạ huơu – musk hay long diên hương – ambergris. Mùi thơm ngào ngạt – flagrance thiên nhiên là những thành phần tòan thiên nhiên, thay vì là những thành phần tổng hợp . Tuy nhiên nếu một sản phẩm không phải là hửu cơ , người xức cũng có thể bị phơi bày dưới thuốc sát trùng và phân hóa học dùng để sản xuất thành phần mùi thơm thiên nhiên.
Lối mòn dẫn đến nhà Roxana Villa ở Đồi Woodland Hills đều trồng những hàng hoa xôn trắng – white sage , hương thảo – rosemary , cây ngải – artemisia, chanh vàng – citron và phong lữ - geranium . Gần cổng vào , những bụi hoa lài – jasmine sambac đang nở. Những cành thân giẽ- oak California yêu kiều đang trải dài và những tổ ong cho mật , tầng ong và sáp ong . Cảm hứng khắp mọi nơi, khi Villa luyện đan ở la bô tại gia chứa đầy tinh dầu, tuyệt đối – absolutes, chất nhuộm và các chất pha –infusions . Villa là một nhà chế tạo hương thơm thiên nhiên, một cán bộ chuyên viên đang chớm dậy, từ bỏ dùng tổng hợp và tìm kiếm lối mòn hửu cơ hơn cho ngành công nghệ hương thơm sực nức. Đây chỉ là một mảnh nhỏ của ngành công nghệ hương thơm giá trị hàng tỉ đô la Mỹ, thường bơm ra những mùi thơm bán chạy nhất cho các tài tử trẽ hiện đại Kim Kardashian và Justin Bieber. Nhưng khi than phiền tăng lên là các sản phẩm pha lẫn các sản phẩm hóa học gây nhức đầu và dị ứng , các hương thơm thiên nhiên mỗi ngày mỗi thêm một thay thế thể luận cho ai bị đau ốm vì các hóa chất mùi thơm- aromachemicals ( xin đọc là tổng hợp ). Các hương thơm thực vật, theo lời Villa, chứa những tinh dầu khẩn thiết cây cỏ. Chúng không phải là những cốc ten – coctails hóa học . Theo những nhà chế tạo hương thơm thời xưa, như Phan Khoang kể trên, bao giờ cũng hết thảy là thiên nhiên . Họ chế tạo từ các thành phần cây , hoa cũng như các nhựa và tinh dầu động vật như cầy giông hương, xạ hươu, long diên hương, hương hải ly – castoreum .
Nhưng ở Tây Phương , khi các nhà hóa học tổng hợp lần đầu tiên vanillin vào cuối thập niên 1880, nước hoa tổng hợp mở toang cửa. Có thể mùi thơm xưa cũ nhất Jicky của Guerlain luôn luôn là một pha trộn của ỏai hương – lavender và vanillin. Chanel thần tượng số 5 không thể hiện diện nếu không có các alđehyd tổng hợp , thêm tia lữa lấp lánh cho bản chất hoa. Ai đó có thể biện cứ là ngành công nghệ nước hoa cận đại tùy thuộc các phân tử tổng hợp và điều này càng làm tăng thích thú nước hoa. Phần phụ thêm ngày trước chỉ là một biên cương mới, nay đã ngự trị, chủ trì ngành công nghệ. Những tên tuổi to lớn ngày nay, chỉ dùng một tỉ lệ nhỏ xíu nước thơm thiên nhiên – eau naturel, naturals . Điểm này không phải là một điều xấu đâu nhé : Marc Buxton , Bertrand Douchaufour, Olivia Giacobetti và Jean – Claude Ellena thảy đều dựa vào tổng hợp để tạo cáccông trình thiên tài.
Dùng các hóa chất mùi thơm – aromachemicals ở mùi hương giúp bảo vệ hệ thực vật – flora bị hiểm nguy tuyệt tích- endangered như gỗ đàn hưong – sandalwood Mysore và các cây trầm hương, kỳ nam – aquilaria trees. Các tổng hợp tha mạng cho động vật , tỉ như hươu xạ - musk deer Tây tạng hiếm hoi và cầy giông – civet cats ; bị giết hay bị tra tấn để trích dầu xạ hương mãnh liệt. Nhưng khi mũi nhọn của ngành công nghệ nước hoa cận đại ôm chồm hóa học như chưa bao giờ thấy trước đây, các nhà thiên nhiên học đang cố tìm về lại ngững nguồn gốc thuần túy ngành công nghệ. Tiền phong phong trào , Mandy Aftel hảng Aftelier Perfumes ở thị trấn Berkeley – Bắc Ca Li , gải đúng chỗ ngứa, năm 2001 theo thông bạch thanh lịch Essence and Alchemy mau lẹ trở thành thánh kinh của ngành nước hoa thơm thiên nhiên. Pha trộn của bà đã vào chung kết Giải FiFi Fragance Awards và hảng đang đẩy mạnh một bao thư gồm những gì thiên nhiên làm ra được để thành ý nhị , dí dõm , như chai Haute Claire - Rất Trong mới mẽ của bà pha trộn những âm điệu đắng xanh xanh của bạch tùng hương – galbanum với ylang – ylang- ngọc lan tây, cho một phối hợp bóng ma luyện đan. Còn Tango là nước hoa vĩnh cửu được lòng các nhà sản xuất nước hoa thơm nòng cốt, gỗ cháy âm ỉ không khói tỏa, mùi gia vị , ngọt ngào và mùi da thú động vật.
Năm 2003, Aftel thành lập Hội Quán Các nhà Chế tạo Nước Thiên nhiên – Natural Perfumers Guild. Thọat tiên chết yểu, hội quán đã sống lại năm 2006 nhờ nhà chế tạo nước thơm thiên nhiên , nhà vườn và nhà thực vật dân tộc Anya McCopy hảng Các nước thơm Vườn Anya ở Miami, bang Florida . Mùi thơm ngào ngạt mới nhất của McCoy là Sen Vuơng Giả- Royal Lotus , trong đó các hương hoa giàu có được hoa cam quít bưởi bòng , gổ đàn hương, hột đậu tương – tonka beans và long diên hương , gợi lên ý nghĩ lá um tùm cây cối miền Nam bang Florida. Rất nhiều tiểu công nghệ này cũng tạo ra những hương thơm thuê mướn cho các khách hàng tư nhân, dẫn đạo những xưởng thợ nước thơm thiên nhiên biếu tặng những nhóm bảo tồn. Ngay cả bên trong thế giới hiếm có này, lại có những biệt danh.
Các nhà chế tạo hương thơm tranh cải nhau về định nghĩa thế nào là mùi hương “ thiên nhiên”. Vậy chúng có chứa rượu cồn alcohol hay chất hòa tan không đây ? Còn các phân tử hóa học, y hệt các phân tử thiên nhiên, có được chấp nhận không ? Trong tập quyến rũ SmellyBlog , bà chế tạo nước thơm thiên nhiên Ayala Moriel ở thành phố Vancouver làm ra một đồ bản ghi rỏ ranh giới liên tục này. Vài nhà chế tạo chỉ họạt động với các tinh dầu thực vật, và nhiều người khác lại gồm luôn các sản phẩm động vật . Bà Alexandra Balahoutis của Strange Invisible Perfume - Hương Thơm Vô hình Lạ lùng , tinh dầu đôi khi chỉ trồng tại đất đai gia đình ở Ojai và chưng cất nước do một nhà chưng cất giỏi giang , là một lọai thuần túy chỉ sử dụng những thành phần hửu cơ, hoang dã, mua bán quang minh và sống động sinh học. Balahoutis nói rằng bán đi theo đường dây trực tuyến – online , chiếm 30 % tổng số bán. Thật thế, Internet đã là một ân huệ cho các nhà thiên nhiên học, thường cống hiến mẩu bán trên đường dây trực tuyến; cho nên ai cùng có thể tự thử nghiệm trên dây nhũng mùi thơm của họ. Hãy xem Dominique Dubrana , nhà chế tạo tự học hương thơm sau lưng La Via del Profumo – Con Đường của Hương Thơm. Người Pháp chuyễn hướng qua Sufism là Dubrana sống trong một làng ngọai ô thị trấn Rimini, Ý Đại Lợi. Nhà bình luận Hương thơm Luca Turin phóng Dubrana thành một hương thơm tầng bình lưu – stratosphere. Ông tha thiết về “Mecca Balsam” , nhưng những tác phẩm cao giá của ông đã giữ ông tại đây .
Ngay cả những ngôi sao nhạc rốc – rock của ngành công nghệ hương thơm cỗ truyền cũng chớp lấy nước hoa thiên nhiên thách thức. Mới đây hảng Pháp Honoré des Prés mướn Olivia Giacobetti hầu tạo nên một dòng hửu cơ thiên nhiên. Chai Đàn bà mồi chài như củ NY – Vamp à NY tuberose là một nước hoa tươi xanh trắng ; chai Yêu mến Côcô – Love Coco là một sửa dừa tế nhị và lá ngò tây : chai Tôi Thương Cà rốt – I love Carottes như thể cắn vào một củ cà rốt nhỏ bé ngọt ngào gia vị, tuy rằng 10 lần ngon hơn. Phía xuống dốc của các nước thơm thiên nhiên đặc biệt nước hoa , là vì chúng không lâu dài như các mùi hương ngào ngạt chứa các tổng hợp hóa chất mùi thơm – aromachemicals. Dầu sao, vài tinh dầu và nhựa cây cỏ cũng duy trì trên da nhiều giờ, và vài nhà chế tạo không thấy khó khăn gì đứng chân trong chân ngòai phân chia này.
Liz Zorn ở thành phố Cicinnati dùng các tổng hợp trong vài pha trộn của bà phóng ra năm 2003 chai bán chạy nhất Tuyệt Đối Thiên Nhiên Cận Đại- Modern Natural Absolutes . Chúng gồm những đá quí như Meerschaum – Đá bọt Biển , vói những nốt thuốc lá, gia vị, thông tuyết – cedar , cúc La mã – chamomile, hổ phách da dẽ, rêu xanh và hoa cây cỏ . Dawn Spencer Hurwitz ở thành phố Boulder bang Colorado – Hoa Kỳ cò một dòng chai khá rộng gồm Gaia , tòan là thiên nhiên và 3 mùi hương đều là thực vật ( Ruba’iyat , một trầm hương oudh cay cay; Thực Vật Va ni – Vanilla Botanique, một vanilla giàu sang , thóai trào ; và Phật Thủ - Hand of Buddah một nước hoa xa lạ mùi trái chanh vàng. Hurwith và Villa gia nhập ngành chế tạo nước hương thơm từ phép chửa trị bằng mùi thơm và cả hai là nghệ sĩ mắt nhìn , tự học hỏi. Mối liên kết là niềm say mê cố tạo ra những nước thơm tiểu công nghệ từng mẽ nhỏ và tìm nguồn vật liệu thô như thể thèm khát của một tiệm làm rượu vang hay môt đầu bếp thượng thặng .
Balahoutis của Strange Invisible Perfumes nói : Đối với tôi, đó là một niềm tin mong muốn tạo danh dự cho nghệ thuật làm nước hương thơm nguyên thủy, đặt trọng tâm vào các tinh dầu thực vật . Chúng tôi se không bao giờ nói rằng ai dùng tổng hợp nên xếp gói và trở về nhà. Vì đây còn chỗ chứa cả hai lọai .
( Irvine , Nam Ca Li ngày 30 tháng 11 năm 2011 )
