Lên mạng ngày 19/3/2010
Nhớ câu nói “to gan lớn mật”, hay là “anh xa em gan bào ruột thắt!” Chí lý lắm! Gan to thì mật cũng to, khi đôi tình nhân xa nhau thì nhớ nhung ăn ngủ không yên, hệ tiêu hóa trong đó có gan cũng liên đới theo! Vậy gan gánh vác việc gì trong cơ thể?
Cơ thể tráng kiện nhờ các cơ quan hiện diện hoàn hảo liên đới nhịp nhàng, hiện tượng vật lý rất quan trọng góp phần vào sự biến dưỡng là sự khuếch tán, tim làm việc 24/24, bơm máu vào gan, ở gan máu cần thanh lọc biến dưỡng, xong máu tuân lệnh hệ tuần hoàn rời gan tiếp tục khuếch tán nuôi long thể, bảo gan lọc máu (hay biến dưỡng) nghe cũng êm tai! Gan đóng vai trò thiết yếu trong sự biến dưỡng,một đơn vị nhiều tế bào căn bản đầy đủ phận sự của gan là liver lobule LL, gan trong người có khoảng từ 50 ngàn tới 100 ngàn LL. Mỗi phút máu du lịch qua gan khoảng 1450ml.
Chất đường glucose: Gan dự trử đường dưới dạng glycogen, biến đường đôi galactose(sữa tươi), fructose(đường mía) thành đường đơn glucose nuôi cơ thể, gan điều hành nồng độ đường, khi cơ thể cần đường gan chuyển đường từ glycogen vào máu, gan biến chất đạm amino acid thành glucose khi cần.
Chất béo fat: mật tiết ra từ gan là phận sự chính yếu tiêu hóa chất béo, gan còn có phận sự tổng hợp số lượng quan trọng cholesterol và phospholipids cần thiết cho cơ thể, gan cũng có thể biến đổi chất đạm và đường thành chất béo mỡ dự trữ.
Chất đạmprotein: biến chất đạm amino acid thành glucose và chất béo fat, thành lập urea hạ nồng độ ammonia trong máu, điều hòa protein (albumin, globulin…) trong máu, gan còn tổng hợp thêm những amino acid cần thiết cho cơ thể.
Chứa sinh tố: Nếu không cung cấp sinh tố từ thực phẩm thì gan đã có sẵn sinh tố A chịu đựng trong 10 tháng, sinh tố B12 khoảng 1 năm, sinh tố D tới 4 tháng.
Sự đông máu: Khi cơ thể bị thương chảy máu thì cần tức khắc phản ứng máu đông ngay để tránh sự mất máu nguy hiểm cho tánh mạng, gan tạo chất prothrombin và factors VII, IX and X dự phần để kết hợp với sinh tố K làm máu đông tức khắc.
Chứa chất sắt: Gan chứa chất sắt dưới dạng ferritin, khi máu cần chất sắt cho hemoglobin thì ferritin sẽ nhả chất sắt vào máu.
Gan giải độc và thải những chất thuốc gốc sulfonamides và thuốc kháng sinh như penicillin, ampicillin, erythromycin... Gan
còn có phận sự chỉnh lý và thải đi những kích thích tố đã xử dụng xong từ hệ thống tuyến nội tiết như thyroxine hay những kích thích tố nhóm steroid như estrogen, cortisol, aldosterone...
Chúng ta còn nhớ câu nói trong dân gian khi giận nhau đập cho dập mật, trong gan có túi mật dự trử mật tiết ra từ tế bào gan, túi mật có ống dẫn đổ ra ruột non để tiêu chất béo.
(phải) hình thẳng (trái) hình ngang
Gan nằm dưới hoành cách mô bên phải, chụp X quang thấy bên trái vòng to đen là hơi khí nằm trên bao tử, bên phải thấy những hột tròn màu trắng giống như xâu chuỗi hột là sạn mật, bệnh nhân có triệu chứng đau vùng giữa trên lưng bên phải dưới xương bả vai, đi tiêu loãng nổi những bọt như xà bông “floating stool” vì sạn làm bít túi mật, mật không ra ruột non để tiêu hóa mỡ nên, cần giải phẩu lấy sạn mật ra.
Nhìn màu da vàng sậm khác thường có thể là vì tế bào gan xáo trộn tạo quá nhiều mật chảy vào ruột non dư thừa khuếch tán vào máu, hoặc là ống dẫn mật nghẽn vì sạn. Khi gan bị trục trặc thì da xám xì vì gan không còn chứa chất sắt mà thả chất sắt quá nhiều vào máu làm màu da sạm đen bất thường. Tại sao bệnh nhân đau gan hay ngủ mê? Vì lúc này tế bào gan không còn đủ sức biến ammonia trong máu thành urea, ammonia nhiều trong máu làm mê tế bào não, nên bệnh nhân đau gan ngủ li bì vào giai đoạn cuối.
Ung thư gan là vì tế bào gan phát triển quá nhiều, đến nay sinh học chưa hiểu tại sao? Không có cách trị bệnh ung thư gan. Bệnh xơ gan là tập hợp tế bào của đơn vị LL của gan biến thành mô liên kết, khi xơ gan bắt đầu xuất hiện thì gan không còn hoạt động nữa.
Ba loại bệnh viêm gan gây ra bởi siêu vi khuẩn sống ký sinh vào tế bào gan là siêu vi khuẩn viêm gan A xâm nhập vào gan qua hệ tiêu hóa, viêm gan B và C đến gan qua đường máu. Có thuốc chủng ngừa viêm gan A và B, còn C đang trong vòng thí nghiệm. Siêu vi khuẩn gây bệnh viêm gan C chỉ mới nhận diện vào năm 1987, trước đó sinh-bệnh-học gọi viêm gan C là không phải A-B.
Sinh lý học nói rằng chỉ 1 phân tử rượu alcohol vào máu sẽ nhờ gan giải độc tức thì làm mệt gan, vậy khuyên mọi người đừng nên uống rượu, nếu tuân lệnh thì tất cả hãng bia rượu trên thế giới sẽ phá sản ngay. Vậy chúng ta có nên hay không uống rượu bia ?!...
