Lên mạng ngày 12/10/2011
Vài điểm kinh tế, mậu dịch tòan cầu ( bài 3), chúng ta nên lưu ý thêm chăng ?
Nhãn hiệu cá ngừ Hoa Kỳ bị xem là quá hạn chế ?
GS Tôn Thất Trình
Cà phê nhãn hiệu Đắc Lắc- Đắc Lắc , Ban Mê Thuộc – Buôn Ma Thuột Việt Nam đang bị nhiều quốc gia khác lợi dụng danh nghĩa độc quyền ( ? ), chưa kiện WTO được . Xuất khẩu cá ngừ - tuna, thon là một hải sản quan trọng cho nước nhà . Cá ngừ Việt Nam Việt Nam đánh bằng tàu lưới túi – purseine và lưới chăng – gillnet đa số là cá ngừ tông Auxis các lòai ngừ vằn ( sọc dưa ), ngừ chu Auxis thazard , ngừ ô Auxis rochei , ngừ nhỏ như ngừ bò - long tail tuna. Tuy đôi khi cũng bắt gặp loài cá ngừ vi vàng – yelllow fins tuna hay cá ngừ vi xanhThái Bình Duơng Pacific blue fins tuna . Nhưng trong tương lai khó lòng đánh bắt thêm hai lọai cá ngừ quan trong này ,vì Trung Quốc cưỡng chiếm hai quần đảo Việt Nam là Hòang Sa và Trường Sa, ngăn cản không cho đánh bắt cá trong số này có 2 lòai cá ngừ vừa kể. Mức sản xuất cà ngừ Việt Nam khỏang 40 000 tấn một năm, xuất khẩu 20 000 tấn.
Các nhãn hiệu phổ thông “ an tòan cho cá heo – dolphins safe” dùng bán ở thị trường Hoa Kỳ là bất hợp pháp vì chúng qúa giới hạn thương mãi , theo phê phán của Tổ chức Thương mãi Quốc tế - World Trade Organisation, WTO là một thắng trận bán phần cho Mễ Tây Cơ – Mexico . Ủy Ban WTO kết luận thứ năm 6 tháng 10 năm 2011, là những nhãn hiệu bộ Thương Mãi Hoa Kỳ chấp thuận cho dùng là quá hạn chế thương mãi hơn là cần thiết hòan tất một mục tiêu cho người tiêu thụ biết là cá heo có bị tai hại bất ngờ vì đánh cá ngừ không ?
Phán quyết nói rằng các nhãn hiệu bảo vệ cá heo trong vùng biển Hoa Kỳ , nhưng chỉ hòan thành bán phần mục đích ở những nơi khác. Thế nhưng Ủy ban cũng gạt bỏ tuyên bố của Mexico là những sản phẩm cá ngừ của Mễ đã được đối xử khác nhau, tùy mỗi quốc gia. Các chức quyền Hoa Kỳ có thể kháng cáo phán quyết ngày thứ năm này.
Những đàn ( trường ) cá ngừ có khuynh hướng tập trung và bơi lội quanh vài lòai cá heo ở biển đại dương . Ngư dân thường tìm ra vị trí những cụm cá ngừ dưới sâu bằng cách theo dấu cáheo trên mặt biển với các tàu chạy nhanh - speed boat và máy bay trực thăng , rồi vây lưới quanh chúng để bắt cá ngừ phía dưới. Đánh bắt cá ngừ là một công nghệ trị giá nhiều tỉ đô la Mỹ tòan cầu . Năm 1990 , Hoa Kỳ chấp thuận một đạo luật có ý định bảo vệ các cá heo bằng cách khuyến khích các nhà tiêu thụ mua những gói gọi là “an tòan cho cá heo – dolphin safe”.
Mexico đã đầu tư mạnh mẽ vào đánh cá ngừ vào thập niên 1980 ( Việt Nam sau thập niên 1970 ? ) , biện cứ rằng các thể lệ Hoa Kỳ đưa tới việc 3 hảng nhãn hiệu chánh chế biến cá ngừ bán ở Hoa Kỳ là Starkist, Bumbblebee và Chicken of the Sea dã gạt ra các sản phẩm cá ngừ Mễ . Mexico thưa kiện ở WTO năm 2009, cho rằng các nhãn hiệu Hoa Kỳ trên hộp và bao đựng cá ngừ Hoa Kỳ, thảy đều bất hợp pháp vì chúng thật sự đã gạt hẳn cá ngừ vi vàng Mễ trên thị trường Hoa Kỳ và khiến cho 1/3 tàu đánh cá ngừ Mễ phải ngừng chay.
Quốc gia La Tinh nói sản xuất cá ngừ Mễ đã tuân theo tiêu chuẩn quốc tế, giảm bớt bắt cá heo lọt tai nạn vào các lưới đánh bắt thương mãi, nhưng cũng nói các luật lệ Hoa Kỳ ngăn cấm Mexico dùng nhãn hiệu “ an tòan cho cá heo” cần thiết để bán sản phẩm ở Hoa Kỳ. Ủy Ban WTO ủng hộ biện cứ Mexico là các nhãn hiệu Hoa Kỳ dán trên các hộp và bao cá ngừ không đương nhiên là phương cách thông tin tốt nhất giúp người tiêu thụ là cá heo có bị tổn thương hay không. Và sự trông cậy vào những luật lệ quá giới hạn và những phương cách vảo tồn khác “tuồng như không tạo nên những nguy hiểm lớn hơn cho cá heo”.
Nhóm đề cao Public Citizen tiên đoán một làn sóng ngược dòng chống lại WTO về một phán quyết, đặt các vấn đề Môi Sinh chống lại Thương Mãi. Lori Wallach , giám sát chương trình theo dõi thương mãi tòan cầu cho nhóm , nói là các nhà tiêu thụ Hoa Kỳ dựa vào các nhãn hiệu để làm những lựa chọn thông minh – khôn khéo và ngăn cấm chúng là “ một trong vài điều có cơ nhất trí , thống nhất dân Hoa Kỳ xuyên qua một quang phổ chánh trị rộng rãi”.
( chiếu theo Associates Press , đăng ở LA Times )
( Irvine , Nam Ca Li , ngày 10 tháng 10 năm 2011)
