Băng cỏ Vetiver (Vetiver System - VS) do Ngân hàng Thế giới triển khai lần đầu tiên từ giữa những năm 80 của thế kỷ trước tại Ấn Độ nhằm giữ đất và nước bằng cách sử dụng cỏ Vetiver (tên khoa học là Chrysopogon zizanioides L.). Những ứng dụng này hiện nay vẫn giữ vai trò rất quan trọng trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, một loạt kết quả nghiên cứu - phát triển trong hơn 20 năm qua đã chứng minh thêm rằng, do những đặc điểm độc đáo của cây cỏ Vetiver, băng cỏ Vetiver ngày nay còn có thể sử dụng như một biện pháp kỹ thuật - sinh học (bio-engineering) nhằm ổn định đất ở các sườn dốc, mái dốc, xử lý nước thải, xử lý những vùng đất ô nhiễm và cải thiện môi trường v.v.

Băng cỏ Vetiver là biện pháp sử dụng thực vật rất đơn giản, dễ làm, rất thân thiện với môi trường, không tốn kém, ít tốn công duy tu bảo dưỡng nhưng lại rất hiệu quả trong việc giữ đất, giữ nước, hạn chế rửa trôi, xói mòn, ổn định, phục hồi và cải thiện chất lượng đất. Cỏ Vetiver được trồng theo hàng, tạo thành những bờ rào kín làm chậm tốc độ nước chảy, phân tán rộng nước mặt chảy tràn, hạn chế rửa trôi, xói mòn, giữ ẩm cho đất và tích tụ đất cũng như phân bón, thuốc trừ sâu vào những chỗ nhất định. Do những tính chất độc đáo về hình thái và sinh lý như sẽ trình bày dưới đây, các băng cỏ này tốt hơn hẳn các loại bờ rào bằng chất liệu khác đã từng được nghiên cứu, thử nghiệm.

Ngoài ra, cỏ Vetiver còn có bộ rễ rất phát triển, ăn sâu và gắn kết chặt với đất, khiến đất khó bị rã, ngay cả khi chịu tác động của dòng nước chảy xiết. Bộ rễ ăn sâu và phát triển rất nhanh của cỏ Vetiver còn giúp nó chịu hạn rất tốt và giữ cho những sườn đất dốc đỡ bị sạt lở.

 

The following series of slides will illustrate the effectiveness of VS when applied properly.

o     Nhà máy chế biến hải sảnCantho: Đại học Cantho đã tiến hành một số thử nghiệm tại một nhà máy chế biến hải sản để xác định thời gian cần thiết giữ nước thải ở đồng cỏ Vetiver nhằm tiêu giảm nitrát và phốt phát xuống tới nồng độ dưới tiêu chuẩn cho phép. Kết quả phân tích cho thấy, hàm lượng Nitơ và Phốt pho tổng giảm 80% sau 48 giờ và 82% sau 72 giờ. Sau những thử nghiệm này, cỏ Vetiver đã được trồng đại trà ở nhiều đầm hồ thủy sản để bảo vệ bờ, làm sạch nước và xử lý nước thải.
 

·        Miền Trung.

o    Bãi rác Khánh Sơn (Đà Nẵng): Trong đề tài "Nghiên cứu khả năng hấp thụ một số kim loại nặng trong đất của cỏ Vetiver và đánh giá hiệu quả cải tạo đất ô nhiễm" trường Đại học Da Nang, ket luan rang: Hiệu quả về kinh tế, xã hội và môi trường của việc trồng cỏ Vetiver tại các vùng đất ô nhiễm kim loai nang là rất cao. Nghiên cứu trường hợp tại bãi rác Khánh Sơn (Đà Nẵng) cho thấy, phương án sử dụng cỏ Vetiver để phục hồi môi trường có thể tiết kiệm chi phí đầu tư so với các phương án khác được đề nghị từ 10 – 26 lần; lợi ích kinh tế hàng năm thu được lên đến 5 tỷ đồng.
 

·        MiềnBắc

o   Xử lý nước thải xí nghiệp: Nước thải từ một xí nghiệp sản xuất giấy ở Bắc Ninh và từ nhà máy phân đạm Hà Bắc (Bắc Giang) đã được xử lý thử nghiệm bằng cỏ Vetiver. Hai tháng sau khi trồng, cỏ ở Bắc Ninh đã mọc tốt trừ phần rìa tiếp xúc trực tiếp với nước thải có nồng độ các chất ô nhiễm quá cao. Trong khi đó, cỏ Vetiver trồng ven bờ và thủy canh trong các hồ môi trường ở Bắc Giang đã mọc rất tốt trong điều kiện đất bán ngập nước. Lãnh đạo nhà máy rất hài lòng và đang có kế hoạch trồng đại trà ra các khu vực khác trong quá trình mở rộng sản xuất của họ.
 

Nhiều kết quả nghiên cứu-triển khai đã cho thấy băng cỏ Vetiver là một biện pháp kỹ thuật-sinh học rất hiệu quả, rất nhiều ưu điểm và rất ít nhược điểm và hơn nữa lại rất kinh tế trong việc ổn định mái dốc, giảm nhẹ trượt lở, xói lở bờ sông, bờ biển, bảo vệ công trình v.v. Trên thế giới đã có hon 100 nước sử dụng băng cỏ Vetiver. Thực tế mấy năm qua ở Việt Nam cũng cho thấy, băng cỏ Vetiver đã và đang được ứng dụng rất nhanh, rất rộng rãi, và thực sự rất có hiệu quả trong những lĩnh vực nêu trên. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, để thực sự phát huy được tác dụng, cần đáp ứng một số yêu cầu tối quan trọng về giống, thiết kế cũng như kỹ thuật trồng và chăm sóc phù hợp
 

o     Giảm nhẹ xói lở bờ sông và bảo vệ đê, kè kênh rạch: Trường Đại học Tổng hợp Cần Thơ đã chứng minh trồng cỏ Vetiver giảm nhẹ xói lở bờ sông ở đồng bằng sông Cửu Long. Mùa nước ở đây kéo dài tới 3-5 tháng, dòng chảy rất mạnh, chênh lệch mực nước so với mùa khô tới 4-5m. Bờ sông, bờ kênh mương được cấu tạo bởi đất bùn sét phù sa, rất dễ bị rửa trôi, xói lở. Ngoài ra, phương tiện giao thông chủ yếu trong vùng là ghe máy, thuyền máy công suất lớn, liên tục tạo sóng làm trầm trọng thêm tai biến xói lở. Mặc dù vậy, cỏ Vetiver vẫn mọc tốt, giảm nhẹ xói lở, bảo vệ bờ sông, bờ kênh mương  
 

o      Bảo vệ đê, kè  các cụm dân cư vượt lũ:

 Các tỉnh An Giang và Tiền Giang của đồng bằng sông Cửu Long hàng năm thường bị lũ lớn, kéo dài tới 3-4 tháng và ngập sâu tới 6-8m. Nhà cửa của người dân địa phương nếu không được xây trên những khu vực có đê bảo vệ sẽ bị ngập. Vì vậy, người dân thường không thể xây nhà kiên cố và họ phải dựng lại hàng năm sau mỗi mùa lũ. Do vậy, vấn đề an cư để sinh sống lâu dài trở nên rất bức thiết. Để giải quyết vấn đề này, chính quyền địa phương đề ra giải pháp xây dựng các cụm dân cư vượt lũ, bằng cách chọn những khu đất cao và lấy đất xung quanh để tôn cao thêm vượt trên mực nước lũ trung bình hàng năm. Tuy nhiên bờ các cụm dân cư này thường bị xói lở dưới tác động của dòng chảy lũ và sóng và do vậy cần được bảo vệ. Biện pháp trồng cỏ Vetiver tỏ ra rất có hiệu quả, chưa kể về mùa khô nó còn rất có tác dụng trong việc xử lý nước thải sinh hoạt từ các cụm dân cư.Trên cơ sở những kết quả đó, tỉnh An Giang đã triển khai một kế hoạch trồng cỏ Vetiver quy mô rất lớn. Hệ thống sông ngòi, kênh rạch toàn tỉnh dài tổng cộng tới 4.932km, hệ thống đê bao dài tới 4.600km, bảo vệ cho 209.957ha ruộng.

Tới nay, theo TS. Lê Việt Dũng ở Đại học Cần Thơ, cỏ Vetiver đã được sử dụng ở 12/13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
 

·        Miền Trung

o           Bảo vệ đê, kè, giảm nhẹ xói lở bờ sông: Cỏ Vetiver đã được trồng nhằm giảm nhẹ xói lở bờ sông, bảo vệ các đầm tôm và bảo vệ nền đường ở Thành phố Đà Nẵng.  Trong một dự án giảm nhẹ thiên tai khác ở tỉnh Quảng Ngãi do Chính phủ Uc (AusAid) tài trợ đã trồng cỏ Vetiver ở 4 địa điểm thử nghiệm - bảo vệ đê sông, đê ngăn mặn và kênh thủy lợi. Mặc dù trồng vào giữa mùa khô, phải tưới nước hàng ngày nhưng cỏ Vetiver đã mọc tốt ở cả 4 địa điểm, và đã chịu đựng tốt mùa lũ cùng năm. Sau thành công của những thử nghiệm trên, Dự án đã quyết định trồng đại trà cỏ Vetiver kết hợp với kè lát đá trên nhiều đoạn đê khác ở 3 huyện. Đồng thời, cỏ Vetiver cũng được phổ biến rộng rãi tới người dân địa phương để họ tự áp dụng bảo vệ chính mảnh đất của mình
 

·        Miền Bắc

o      Bảo vệ đê biển:Năm 2004, Hội Chữ Thập Đỏ Đan Mạch đã tài trợ một dự án trồng cỏ Vetiver thử nghiệm bảo vệ đê biển ở Hải Hậu (Nam Định). Các cán bộ Dự án đã hết sức ngạc nhiên nhận thấy rằng, cỏ Vetiver đã được trồng để bảo vệ một số đoạn mái trong đê biển ở đây từ 1-2 năm trước mặc dù thiết kế và kỹ thuật trồng chưa đúng nhưng cỏ Vetiver cũng đã giúp giảm nhẹ xói lở đê và được người dân địa phương hoàn toàn tin tưởng. Hiệu quả của biện pháp này càng được khẳng định sau khi cơn bão số 7 tháng 9/2005 phá vỡ một số đoạn đê biển được kè lát mái rất kiên cố trong vùng .
 

Sau những thử nghiệm thành công của Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh và Công ty Thiên Sinh dọc một số đoạn đường Tây Nguyên, năm 2002 Bộ Giao thông Vận tải đã ra một quyết định rất sáng suốt và táo bạo là trồng cỏ Vetiver đại trà để bảo vệ taluy đường Hồ Chí Minh, suốt từ địa phận tỉnh Thanh Hóa đến tỉnh Ca Mau. Ngoài ra, cỏ Vetiver cũng được trồng ở nhiều tuyến đường quốc lộ, tỉnh lộ khác như ở Quảng Ninh, Đà Nẵng, Khánh Hòa v.v

Dự án trồng cỏ Vetiver bảo vệ taluy đường Hồ Chí Minh (theo dự kiến dài tổng cộng trên 3.000km) có lẽ là một trong những dự án ứng dụng cỏ Vetiver quy mô nhất trên toàn thế giới, với những biến động cực kỳ đa dạng về điều kiện khí hậu, địa hình, địa chất, thổ nhưỡng v.v. Kết quả ứng dụng đại trà cỏ Vetiver bảo vệ taluy đường giao thông đã mang lại nhiều kết quả to lớn.

Tóm lại, nhiều kết quả nghiên cứu-triển khai đã cho thấy băng cỏ Vetiver là một biện pháp kỹ thuật-sinh học rất hiệu quả, rất nhiều ưu điểm và rất ít nhược điểm và hơn nữa lại rất kinh tế trong việc ổn định mái dốc, giảm nhẹ trượt lở, xói lở bờ sông, bờ biển, bảo vệ công trình v.v. Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, cỏ Vetiver góp phần đáng kể bảo vệ môi trường dọc các tuyến đường giao thông.

Trở lại Trang KH&TH