Lên mạng ngày 17/12/2011
SIDA/AIDS, CĂN BỆNH THẾ KỶ
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Ít có người biết được là mèo bốn cẳng cũng có thể bị Sida /AIDS y như mèo hai cẳng.
Mèo nhà, mèo rừng và dòng họ félidé nhà mèo như beo và gấm đều có thể mắc bệnh liệt kháng do virus FIV gây nên.
Các nhà khoa học ước lượng riêng tại Bắc Mỹ có thể có vào khoảng từ 1% đến 5% mèo nhà, có tiềm năng bị nhiễm virus FIV.
Đến cuối 2011, Sida/AIDS vẫn còn là một cơn ác mộng của nhân loại.
Sida (Syndrome d’immunodéficience acquise)
AIDS (Acquired immunodeficiency syndrome)
HIV(Human Immunodeficiency virus)
***
Sida mèo và virus FIV
Virus Sida mèo FIV (Feline immunodefiency virus) được xác định lần đầu tiên vào năm 1986 tại California, Hoa Kỳ.
FIV chỉ gây bệnh ở dòng họ nhà mèo mà thôi chớ không ảnh hưởng gì đến người và các loài vật khác.
Đây là một loại Lentivirus thuộc họ Retrovirus tương tợ như HIV tác nhân gây bệnh liệt kháng Sida/AIDS ở người.
Mật độ nhiễm bệnh nhiều hay ít cũng tùy thuộc vào tuổi tác của con mèo, tùy theo đực hay cái hoặc tùy theo điều kiện và nơi chốn sinh sống, chẳng hạn như mèo nuôi trong nhà hay mèo hoang đi bụi đời khắp xóm.
Đặc tính của Retrovirus
Retrovirus bao gồm cả một nhóm lớn virus ARN.
Đây là một siêu vi rất nguy hiểm vì nó được trang bị bởi một loại enzyme cấu trúc (enzyme structurale) mang tên là Transcriptase inverse / Reverse transcriptase.
Chính enzyme nầy có nhiệm vụ sử dụng ARN của virus để tạo ra một ADN bicatenaire hay double brin (double strand) , xâm nhập vào hệ di truyền của tế bào chủ (T-lymphocyte) để trở thành một provirus (tiền siêu vi).
Từ provirus sẽ tạo ra ARN thông tin(ARN messager) và ARN hệ gen (ARN genomique viral). Giai đoạn nầy kéo theo sự kết hợp giữa acide nucleique và proteine dể tạo ra thành nucleocapside hay cái lỏi của virus . Sau đó các lỏi nầy sẽ đâm chồi nhô ra khỏi màng tế bào chất.
Il s'agit d'une vaste famille de virus à ARN équipés d'une enzyme structurale appelée
transcriptase inverse ou réverse transcriptase (RT). Cette enzyme synthétise à partir de
l'ARN viral un ADN bicaténaire qui va ensuite être intégré dans le génome cellulaire et
porter alors le nom de provirus. A partir du provirus, il y a transcription d'ARN messager
et d'ARN génomique viral ; cette étape est suivie d'une traduction protéique, d'un
assemblage de la nucléocapside virale (core), puis d'un bourgeonnement du core à
travers la membrane cytoplasmique cellulaire.
Retrovirus được phân chia ra làm ba nhóm phụ (sous famille): Oncovirus, Lentivirus và Spumavirus.
Lentivirus hay còn gọi là virus chậm vì có thời gian ủ bệnh incubation rất dài và lâu từ khi nhiễm đến lúc xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
Tất cả ba loại bệnh liệt kháng sau đây đều do Lentivirus gây ra:
-HIV(human immunodeficiency virus), ở người
-FIV (feline immunodeficiency virus), ở mèo, beo, báo gấm…
-SIV (Simian), ở loài khỉ.
Hai loại virus FIV(mèo) và SIV(khỉ) được dùng làm mẫu (model )trong việc nghiên cứu HIV ở người.
Within the retrovirus family, HIV belongs to a subgroup known as lentiviruses, or "slow" viruses. Lentiviruses are known for having a long time period between initial infection and the beginning of serious symptoms. This is why there are many people who are unaware of their HIV infection, and unfortunately, can spread the virus to others.
Similar versions of HIV infect other nonhuman species, such as feline immunodeficiency virus (FIV) in cats and simian immunodeficiency virus (SIV) in monkeys and other nonhuman primates. Like HIV in humans, these animal viruses primarily infect immune system cells, often causing immune deficiency and AIDS-like symptoms. These viruses and their hosts have provided researchers with useful, although imperfect, models of the HIV disease process in people.
Virus FIV Sida mèo lây nhiễm bằng cách nào?
Virus FIV có nhiều trong nuớcbọt, nước miếng mèo.
Các nhà khoa học không nghĩ rằng bệnh có thể truyền qua ngõ máu và qua ngõ sinh dục như trường hợp Sida/AIDS ở người được.
Vậy cách truyền bệnh Sida chính yếu ở loài mèo là qua vết cắn. Ngoài ra FIV cũng có thể truyền từ mèo mẹ sang cho mèo con qua ngõ thai nhau.
Mèo đực dễ bị Sida hơn hết. Với bản chất hung dữ và hiếu chiến, mèo đực thường hay đi rong bên ngoài để cắn lộn nên có nhiều nguy cơ và điều kiện bị nhiễm bệnh hơn những con mèo được nhốt trong nhà.
Làm sao biết mèo đã bị Sida?
Bệnh Sida mèo có diễn tiến rất chậm và diễn biến qua nhiều giai đoạn như sau:
* Giai đoạn 1: Triệu chứng không rõ rệt, sốt nóng, biếng ăn, tiêu chảy và có vẻ buồn bã. Các hạch sưng to. Các dấu hiệu trên kéo dài trong vài ngày đến vài tuần rồi biến mất. Ít khi nào mèo được chủ đưa đi khám.
* Giai đoạn 2: Trong giai đoạn nầy mèo tuy không biểu lộ một triệu chứng lâm sàng nào cả nhưng con vật đã mang trong mình virus FIV rồi. Test Sida dương tính (séropositive). Đây là giai đoạn rất nguy hiểm có thể lây nhiễm cho những mèo khác. Giai đoạn nầy kéo dài trong vài tháng đến nhiều năm.
* Giai đoạn 3: Sau một thời gian khá dài không có triệu chứng bệnh thì bây giờ các hạch lại bắt đầu thấy từ từ sưng ra. Giai đoạn nầy có thể dây dưa trong nhiều năm nữa trước khi bệnh phát ra.
* Giai đoạn 4: Đây có thể được xem là giai đoạn tiền sida. Các triệu chứng do tình trạng liệt kháng xuất hiện ra, thí dụ như mèo dễ bị cảm nhiễm vi trùng và sụt cân nhưng không quá 20%, miệng có thể bị lở loét, viêm phổi, viêm lỗ tai, viêm đường tiểu, tiêu chảy và nổi abcès tại nhiều nơi...
* Giai đoạn 5: Ít hơn 10% mèo chuyển sang giai đoạn nầy. Dấu hiệu nổi bật là sụt cân trên 20% và mèo dễ bị cảm nhiễm vì tình trạng hệ miễn dịch quá suy yếu. Trong giai đoạn nầy, mèo rất dễ bị nhiễm bởi các loại vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và nấm như Toxoplasna, Hemobartonella, Candida, Streptococcus, Mycobacterium tuberculosis, Calicivirus và Poxvirus.
* Giai đoạn 6: Có thể thấy xuất hiện một vài loại cancer như carcinome, lymphosarcome và các cancer của tủy xương. Một số mèo có thể biểu lộ triệu chứng thần kinh, chẳng hạn như thay đổi tính tình, bị co giật hay thay đổi trong cách đi đứng. Mèo có thể bị viêm đa khớp và có dấu hiệu thiếu máu, v.v…
Chẩn đoán sida mèo bằng cách nào?
Nếu thử test có kết quả dương tính thì kể như có virus FIV trong máu và con mèo nầy được xem là bị nhiễm suốt đời.
*Test ELISA (enzyme linked immunosorbent assay):
Thường được sử dụng để tìm kháng thể chống FIV.
Test rất nhạy nhưng có thể cho từ 2% đến 20% faux positif (dương tính giả).
Bởi lý do nầy, nên cần làm thêm những tests chuyên biệt khác để xác định lại kết quả dương tính đã có.
Những mèo nào đã được chủng ngừa từ trước sẽ cho kết quả dương tính giả. Mèo con bú sữa mèo mẹ, kháng thể cũng sẽ cho kết quả dương tính giả vì vậy chúng cần được thử test lại 6 tháng sau.
Ngược lại với dương tính giả, đôi khi kết quả cũng có thể cho ra âm tính giả faux négatif,bởi thử test quá sớm sau khi mèo bị nhiễm nên cơ thể chưa có thời gian để tạo đủ kháng thể.
Biết rằng phải cần lối 6 tháng sau khi bị nhiễm, kháng thể mới thấy xuất hiện ra trong cơ thể mèo. Thử test trước thời điểm nầy sẽ có kết quả âm tính giả.
*IFA test (Immuno fluorescent antibody test):
Có thể được sử dụng thêm nhằm mục đích xác định kết quả dương tính của test trước đó.
Nếu mèo có FIV dương tính nhưng bạn phân vân không biết nó có virus hay không thì bạn có thể cho làm thêm test PCR (Polymerase chain rea_ction) để tìm sự hiện diện của virus trong máu.
Tôi phải làm gì nếu con mèo đã bị nhiễm rồi?
Mèo bị nhiễm virus FIV không có nghĩa là nó sắp chết liền đâu.
Nguyên tắc chính là giữ con vật trong nhà, giúp nó đừng bị nhiễm trùng có thể gây thành bệnh trầm trọng rất nguy hiểm.
Tránh sự tiếp xúc giữa mèo bệnh và mèo lành nuôi chung trong nhà.
Thuốc kháng sinh có thể sử dụng trong một thời gian dài để trị nhiễm trùng nhưng kết quả tương đối mà thôi. Có thể tiếp dịch truyền hoặc tiếp máu để tăng sức.
Cho ăn những thực phẩm giàu năng lượng và có tính bổ dưỡng cao. Sử dụng các loại thuốc stéroides anabolisants để giảm bớt sự mất cân.
Nên nhớ là tất cả cách trị liệu vừa nêu trên đều không có mục đích chữa trị được virus FIV.
Có thể sử dụng thuốc Interferon và AZT của người nhưng trong thực tế rất khó mua và giá cả cũng quá đắt.
Hiện nay, các nhà khoa học đang nghiên cứu những loại thuốc khả dĩ có thể làm giảm thiểu số lượng virus chớ không thể nào loại bỏ hoàn toàn mầm bệnh được. Một khi đã bị nhiễm virus rồi thì rất khó mà biết đến lúc nào con vật sẽ chết. Trong điều kiện lý tưởng và được săn sóc kỹ lưỡng, mèo sẽ mạnh khỏe bình thường trong nhiều tháng đến vài năm rồi mới chết.
Con mèo tôi đã chết rồi, tôi có thể mua con mèo khác được không?
Virus FIV không tồn tại được lâu trong môi sinh. Sự lây nhiễm trực tiếp thường phải qua vết cắn. Bạn khỏi cần phải chờ đợi một thời gian lâu lắc làm chi mà có thể mua con mèo khác ngay lập tức để thay thế con mèo bệnh.
Lẽ đương nhiên để đề phòng virus, bạn cần nên tẩy uế nơi mèo ở cũng như sát trùng bằng nước javel tất cả dụng cụ và đồ chơi của con mèo bệnh.
Mèo con mua về cần nên được chủng ngừa bệnh Sida.
Tôi có thể nào bị lây nhiễm bệnh Sida từ mèo không?
Mặc dù virus FIV (Sida mèo) và virus HIV(Sida người) rất giống nhau về hình thái và cách gây bệnh, nhưng FIV là virus rất đặc thù chỉ gây bệnh cho loài mèo mà thôi.
Người không thể bị lây nhiễm bệnh Sida của mèo.
Có vaccin chủng ngừa bệnh Sida mèo hay không?
Vài năm trước đây, Đại học Florida qua khảo cứu có tìm ra được một loại vaccin để chủng ngừa bệnh Sida mèo. Vaccin nầy được sản xuất từ hai chủng loại virus FIV rất hiền, nghĩa là lấy từ những con mèo mang dương tính (séropositif) trong một thời gian thật dài nhưng lại phát hiện ra thành bệnh rất trể. Mèo nầy được các nhà khoa học gọi là long term nonprogressors (LTNP).
Vaccin chỉ có thể bảo vệ mèo đến một mức nào đó mà thôi nhưng không thể xem nó hữu hiệu 100% được!
Ngày 14 tháng 3, 2002 Bộ Canh Nông Hoa Kỳ USDA đã chấp thuận cho phép bán vaccin nầy trên thị trường.
Bệnh Sida/AIDS ở người hay căn bệnh thế kỷ
Video: Dr Alice W. Ko, Doctors of the world, Johns Hopkins. When HIV becomes AIDS
Bênh sida/AIDS hay bệnh liệt kháng chỉ mới dược nghe nói đến từ năm 1981. Đây là căn bệnh của thế kỷ. Từ đó đến nay nó giết hại mỗi năm lối hai triệu người trên thế giới.
Virus sida HIV làm suy yếu hệ miễn dịch , mở ngõ cho những bệnh cơ hội (opprtuniste), chẳng hạn như bệnh lao tuberculose, sarcome de kaposi v,v… vào quật ngã bệnh nhân.
Trên thế giới có lối 34 triệu người đang bị nhiễm bệnh nghĩa là có kết quả thử nghiệm dương tính (seropositif). Phi châu là khu vực trầm trọng nhất.
Bệnh phát triển chậm. Từ 5-10 năm sau khi bị nhiễm VIH bệnh mới phát hiện ra triệu chứng.
Đến nay vẫn chưa có thuốc chữa trị dứt bệnh được. Chỉ có cách trị liệu trithérapie, nghĩa là kết hợp ba loại thuốc diệt siêu vi (antiviral) với nhau để giúp làm chậm lại sự tiến triển của bệnh mà thôi.
Vaccin sida/AIDS đang được thí nghiệm.
Sida truyền qua ngõ máu và sex.
Hiện nay, để đối phó với việc bị nhiễm virus sida chỉ có cách là làm test xét nghiệm dépistage và cách phòng ngừa như phải bận áo mưa khi lâm trận.
Có phải do khỉ truyền sang cho người?
Có giả thuyết nói rằng virus SIV (Sida khỉ) đã truyền lây sang cho người vào cuối thế kỷ thứ XIX. Sau một thời gian thích ứng đã tạo thành bệnh sida như chúng ta biết này nay.(Wikipedia)
Ai đã tìm ra virus gây bệnh Sida/AIDS ở người ?
Vidéo: La bataille du sida- Universcience. tv ( nói tiếng Pháp) 74 phút
*Virus bệnh liệt kháng ở người đã được nhóm của Gs Luc Montagnier và Gs Françoise Barré-Sinoussi thuộcViện Pasteur Paris cô lập lần đầu tiên năm 1983 từ hạch bạch huyết ganglion lymphatique của một bệnh nhân đồng tính khi anh ta từ Mỹ trở về Pháp. Gs Montaignier đặt tên siêu vi đó là Lymphanopathy associated virus (LAV). Đây là một loại Retrovirus.
*Cho mãi đến năm 1986, tại viện Pasteur Paris Gs Luc Montaignier mới phân lập được từ máu của hai người Bồ Đào Nha đã có biểu lộ triệu chứng bệnh Sida, một virus bà con với virus VIH 1 nhưng khác biệt về protéin bề mặt. Virus nầy được gọi là HIV 2. Được biết cả hai bệnh nhân nói trên đã từng có sinh sống một thời gian lâu dài tại vùng Tây Phi Châu.
*Năm 1984, nhóm của nhà khoa học Hoa kỳ Robert Gallo cũng xác định dược một virus tương tợ và đặt tên là Human T-lymphotropic virus 3(HTLV -3). Virus nầy cũng thuộc nhóm Retrovirus.
*Tháng 8 /1984 nhóm cũa Gs Jay A Levy ở San Francisco cũng nhận diện ra được một loại Rétrovirus gây bệnh sida và họ đặt cho cái tên là AIDS-associated retroviruses (ARV).
LAV, HTLV-3, ARV đều là ba biến thể (variants) của siêu vi bệnh Sida ở người.
HTLV-III, LAV, ARV are variants of same AIDS virus. L.Ratner,R.C Gallo&F.Wong –Stall- Nature 313 (Feb 1985)
Được biết là trong thời gian nghiên cứu, Gs Montagnier có đem qua Mỹ cho Gs Gallo một phần của mẩu máu và nhờ nhà khoa học Hoa kỳ tìm hộ cùng với nhóm Viện Pasteur Paris. Chẳng may, mẩu máu nầy có chứa cả hai loại virus vừa LAV và HTLV và chúng đều là những biến thể của virus bệnh sida. Virus HTLV cũng là LAV.
Khi vừa tìm ra được virus vào năm 84, Gs Gallo và chánh phủ Hoa Kỳ giành thế thượng phong, liền lập tức họp báo và tuyên bố rùm beng lên là Hoa kỳ đã xác định ra được thủ phạm của căn bệnh thế kỷ, đó chính là virus HTLV-3.
Sự kiện nầy đã làm cho nhóm của Gs Montagnier vô cùng thất vọng và buồn lòng vì bị cướp công một cách trắng trợn và không mã thượng.
Sau nầy với nhiều chứng cớ khoa học quá rõ ràng, Gs Gallo mới chịu nhìn nhận mình đã lầm lẫn…
Ông nại ra lý lẽ là mẩu bệnh phẩm của Gs Montagnier đem từ Pháp qua đã lây nhiễm tất cả mẩu vật trong phòng thí nghiệm Hoa Kỳ.
National Institutes of Health Hoa Kỳ đã khiển trách Gs Gallo về sư sai lầm khoa học.
The startling information that emerged from a comparison of the sequences of HTLV-3 and LAV was that the differences between them were much less than what might have been expected from different isolates. They were in fact one and the same virus. Since LAV had been isolated before HTLV-3, it was clear that in fact HTLV-3 was the same virus as that called LAV. The most likely explanation of this is that the samples of LAV that had been sent to Dr Gallo accidently contaminated cultures in his lab.
Có phải đây là lối thoát trong danh dự của Gs Gallo chăng?
Từ 1983 đến 1986 tên virus gây bệnh liệt kháng được gọi một cách lẫn lộn với nhau. LAV, HTLV-3 và ARV là ba tên để chỉ một loại virus gây bệnh sida.
Năm 1986 virus gây bệnh liệt kháng được Ủy ban Nomenclature International du Virus chính thức đặt tên lại là Humam immunodeficiency virus hay HIV.
HIV được chia ra thành hai nhóm:
-HIV1 phân bố khắp thế giới
-HIV2 phân bố chủ yếu tại phía Tây lục điạ Phi châu.
Trận chiến khoa học để xác định xem ai là người đầu tiên đã tìm ra virus Sida đã dằng co trên 25 năm. Cuối cùng giới khoa học thế giới đã quyết định nhìn nhận nhóm của Gs Luc Montaignier đích thực là nhóm đầu tiên đã tìm ra được virus HIV.
Năm 2008, Gs Luc Montagnier và Gs Françoise Barré-Sinoussi, thuộc Viện Pasteur Paris, được hưởng danh dự nhận giải Nobel về y học.
Thống kê của Onusida cho biết hiện trên thế giới có lối 34 triệu người đang bị nhiễm bệnh Sida, đa số là dân Châu Phi.
Từ năm 1980 đến nay tổng số người chết vì bệnh sida được phỏng đoán ở vào khoảng trên 25 triệu người.
Chừng nào mới có vaccin chủng ngừa Sida/AIDS người?
Theo Bs Trần mạnh Ngô (Y dược ngày nay) cho biết, thì trên thế giới hiện nay các nhà khoa học đang nổ lực nghiên cứu và thí nghiệm các loại vaccin để chủng ngừa HIV/AIDS.
Các thí nghiệm đang được thực hiện ở Hoa Kỳ, Pháp, Thái Lan, Phi Châu, Nam Phi và Brazil…Kết quả tiến triển rất khả quan. Hy vọng trong một tương lai không xa, Sida sẽ không còn là một tai ương của nhân loại nữa.
Sau đây là một vài thí dụ về vaccin Sida hiện đang được thí nghiệm:
- Vaccin VEOVAX, của Geovax Lab Inc.
- HIV AVACvCP152, của Lab Sanofi Pasteur.
- tgAACO9, của Lab IavI, Targeted Genetics.
- VRC-HIVDNA-016-00-VP, của Lab NIAID Vical, Genvac.
- Vaccin APO-5, của ANRS và Sanofi Pasteur.
Chữa trị Sida/AIDS
Trên thế giới, bệnh nhân mang virus HIV được chữa trị bằng Tritherapie nghĩa là uống 3 loại thuốc antiviral diệt siêu vi với liều lượng khác nhau. Các thuốc này giúp làm giảm số lượng virus trong bệnh nhân, kéo dài sự sống chớ không trị dứt bệnh được.
Năm 2009,Clinique Actuel chuyên trị Sida tại Montreal cho biết một tritherapie,tốn lối 1900$/ tháng. Đây là một trở ngại rất lớn cho các quốc gia nghèo khó chẳng hạn như Phi Châu.
Cơ quan y tế thế giới cho biết trong tương lai sẽ có thuốc đồng dạng (tritherapie générique), rẻ tiền và dễ uống hơn vỉ cả 3 loại thuốc antiviral như Novirapine, Stavudine,và Lamuvidine đều được để trong một viên. Thí nghiệm tại Cameroon Phi Châu cho thấy kết quả khích lệ.
Science Daily. AIDS. A single tablet generic Tritherapy
Gần đây có tin cho biết Gs Sergey Rodionov (Ural, liên bang Nga) đang thí nghiệm ở giai đoạn cuối một loại thuốc làm từ protein alpha của bào thai. Thuốc mang tên là Profital. Theo họ, thuốc có nhiều triển vọng để diệt virus AIDS/ Sida.
Thuốc sẽ được tung ra trong năm 2012. Hãy chờ xem.
Univ of Michigan Medical Center có thực hiện một khảo cứu trong đó họ có đề cập đến chất Lectin trong trái chuối có khả năng ức chế sự phát triển của HIV.
A Lectin Isolated from Bananas is a potent Inhibitor of HIV Replication
Bs Nguyễn Tài Mai. Thuốc chữa HIV
Kết luận
TheoBsThú y J.Bregman, NewYork, thì việc khám phá ra vaccin Sida mèo đã giúp rất nhiều
trong việc nghiên cứu để tìm ra vaccin Sida ở người,vì cả hai bệnh cũng đều do một loại virus gây ra, đó là Retrovirus.
Bệnh Sida ở mèo rất tương tợ như bệnh Sida ở người, nhưng cũng may là virus FIV của bệnh Sida mèo không thể lây nhiễm cho người được.
Virus Sida HIV người cũng không thể lây sang cho mèo được.
Thật ra chính bệnh Sida/AIDS người do virus HIV gây ra mới thật sự đáng ngại cho chúng ta.
Nếu bạn có nuôi mèo bốn cẳng và nếu muốn con vật không bị nhiễm virus FIV thì tốt hơn hết là đem đến thú y thiến quách nó đi cho rồi...
Trường hợp mèo đực, sau khi thiến, nó sẽ hiền hơn, ít bỏ nhà đi hoang để cắn lộn và giành đào.
Còn mèo cái, thì sau khi thiến (ovariohysterectomy), cắt bỏ buồng trứng và tử cung, chị ta hết còn lên giống, hết hot, hết…rượng đực suốt đêm được nữa, vì vậy số mèo đực trong xóm cắn lộn nhau để giành đào nhờ đó mà cũng giảm đi nhiều.
Bạn cũng có thể chủng ngừa Sida cho mèo.
Có nhiều cách lắm nhưng điều quan trọng là bạn cần phải đem con vật đến phòng mạch thú y để các bác sĩ nhà ta khám để còn kiếm chút…cháo nữa./.
Tham khảo:
-Feline Immunodeficiency virus
-CNRS. Virus du sida du chat.
-Information and Facts on FIV
-Seth Robert. Lab rat-What AIDS Researcher Dr Robert Gallo Did in Pursuit of the Nobel Prize
-Prof G.Herbein- Les Rétrovirus
-ONUSIDA. Maladies opportunistes liées au VIH
-The HIV life cycle
Montreal, Dec 16, 2011
