Lên mạng ngày 3/5/2010
SƯNG THẬN – SẠN THẬN
Một người có trọng lượng 70 kg số lượng máu qua 2 qủa thận trung bình 1200ml/1 phút. Quả thận có hình hạt đậu kích thước cở nắm tay nằm gần 2 bên đốt xương sống lưng L2-L4. Mỗi đơn vị làm tròn phận sự của thận gọi là nephron, mỗi trái thận có khoảng 1 triệu nephrons. Phận sự của thận là quân bình nồng độ pH, kiểm soát áp huyết máu, thải những chất dư thừa area, ammonium… trong nước tiểu. Phận có biệt tài hấp thu lại nước, đường và chất đạm quân bình cho máu; điều hòa natrium (sodium), phosphorus and potassium, oxalate, calcium, sinh tố D… trong cơ thể. Nếu ta ăn 1 bữa thịt no nê thì cơ thể không dự trử hết chất đạm nên thận chỉ tái hấp thu 1 số lượng vừa đủ trở lại máu phần đạm dư thừa từ thịt vừa ăn ngon lành đành theo nước tiểu mà đi ra ngoài.
Bệnh học nêu lên 2 triệu chứng cấp tính thông thường là sưng thận và sạn thận.
SƯNG THẬN: Bệnh sưng thận (Pyelonephritis) là do vi trùng theo đường tiểu vào tấn công. Bệnh nhân cảm thấy đau nhói vùng đốt xương sống phía sau hai bên dưới lưng vùng L2-L4, cơ thể sốt nhẹ hay nặng, có khi kèm theo triệu chứng đau bàng quang đi tiểu nhiều lần, đau buốt..., trong người cảm thấy dã dượi khó chịu, nặng thì mệt lả... Xét nghiệm nước tiểu phát hiện dương tính với sự hiện diện của vi trùng. Cách trị tốt nhất cho bệnh nhân là truyền thuốc kháng sinh ngay vào máu qua đường tĩnh mạch (hay uống thuốc) để diệt hết vi trùng nguy hiểm này. Nếu không được điều trị đúng mức thì tế bào thận sẽ giảm chức năng đưa đến triệu chứng nguy hiểm là thận có sạn vì công việc của tế bào thận không còn hoàn hảo gây tình trạng suy thận hay hư thận.
SẠN THẬN: Nguyên nhân là do tế bào thận bị trục trặc không thủy giải hoàn toàn các chất muối khoáng như calcium, oxalate, phosphate, potassium… hậu quả là những chất muối khoáng này kết tụ lại thành sạn.
Sạn thận thấy rất rõ trên phim X quang. Theo thống kê bệnh học cho biết bệnh sạn thận có nhân tố di truyền. Mặc khác, có liên quan rõ rệt đến bệnh tuyến giáp trạng Parathyroid vì tuyến này điều khiển trực tiếp Calcium trong máu; Bệnh Paget’s Disease vì xương dầy lên lớp cortex hậu quả liên đới là thành sạn; Ilium Disease là bệnh ruột non không hấp thụ bình thường khoáng chất để truyền qua máu nên dồn quá nhiều khoáng chất về thận biến thành sạn; bệnh Tubular Acidosis làm đơn vị căn bản của tế bào thận không lọc bình thường gây sạn; bệnh gút (gout) vì sự phân hóa không bình thường chất purine trong máu... và sự nhiểm trùng thận làm xáo trộn phận sự tế bào thận gây nên bệnh ngặt nghèo là sạn có thận; (bệnh đái đường gây làm thận yếu cơ, gân- smooth muscle, collagen- nhưng không tạo sạn; về tuổi già thận không tái hấp thu lượng đạm một cách bình thường gây bệnh multiple myeloma kết quả xương yếu cũng không tạo sạn trong thận…).
Một số trường hợp bệnh nhân bị sạn do một số nhóm vi trùng có chứa chất urease tách chất urea trong nước tiểu làm thành chất magnesium-ammonium-calcium, chất này đóng lại thành sạn rất lớn gây đau đớn vô cùng, khi nhìn hình chụp X quang phát hiện hình giống như cây kèn có nhiều nhánh gọi là staghorn shape.
Sạn thận nhỏ khi bị lọt vào ống dẫn nước tiểu trên đường đi đến bàng quang gây đau dữ dội từng cơn, bệnh nhân lăn lộn kèm theo ói mửa, nhiều bệnh nhân phát biểu rằng đau đớn này như đau bụng đẻ, khi triệu chứng nhiễm trùng đường tiểu làm đau buốt, tiểu nhiều lần trong đêm, đau vùng hông đi vòng xuống vùng chậu truyền đến vùng sinh dục. Một số trường hợp nhẹ nên không cảm nhận trong lúc phát khởi.
Nước tiểu người có sạn thận thường hiện diện một ít máu nên có màu đỏ khác thường bloodurine. Xét nghiệm tổng quát về máu cũng cho thấy phận sự bất thường của thận trong giai đoạn sơ khởi thì có dịp giúp cho sự chửa trị hoàn hảo hơn. Dùng X quang hay CT để thấy sạn thận là chuyện đã rồi hơi muộn đấy!
CT,Computerized Tomography, mục đích của CT là thấy xương hay sạn. Không nên lạm dụng CT vì CT dùng từ trường của tia X quang nhờ vào cái máy computer gây phóng xạ rất nguy hại cho cơ thể bệnh nhân và cả người điều hành máy CT. Khi chụp X quang nhận diện sạn rồi thì nên tránh dùng CT.
CÁCH CHỮA BỆNH SẠN THẬN: Khi quá đau đớn thì có thuốc giảm đau, khi ói mửa thì truyền dung dịch đường vào tĩnh mạch để quân bình năng lượng trong cơ thể vì lúc ấy hệ tiêu hóa đang bị xáo trộn. Thống kê cho biết 80% sạn nhỏ từ 4m/m trở xuống sẽ theo nước tiểu ra ngoài. Sạn to làm nghẽn ống dẫn tiểu vào bàng quang gây nhiễm trùng nặng cần phải giải phẩu để lấy sạn ra; hay dùng phương pháp hóa học chemolysis rất hiệu quả để làm tan sạn; làm vỡ sạn bằng siêu âm (ESWL: extracorporeal shock wave lithotripsy) rồi cho bệnh nhân uống nhiều nước và dùng thuốc lợi tiểu để tống mảnh vở sạn ra ngoài; theo dõi nước tiểu bình thường bằng cách đo độ pH ở mức trung hòa là 7 thì rất tốt.
Giải phẩu thận để lấy sạn ra càng ngày càng ít được dùng đến vì hậu quả không tốt. Một phương pháp nữa để kéo sạn ra là basketry khi sạn nằm ở trên xa là dùng máy nội soi (cystoscopy) để trục xuất sạn. Nếu sạn nằm giữa ống dẫn tiểu từ thận xuống bàng quang thì khẩn cấp dùng ống dây (stent) luồng vào ống dẫn tiểu để kéo sạn ra ngoài.
Tóm lại, “phòng hơn trị” nên đều hòa dinh dưởng, tránh làm việc quá độ, giử cho tinh thần thoải mái. Nếu chuyện đã đến lúc khởi thủy phát hiện ngay thì vẫn tốt hơn, nên để ý chứng đau nhẹ sau thắt lưng vùng xương sống L2-L4 liên đới đến đôi thần kinh cảm giác (posterior root) L2-L4 chạy dài xuống tận vùng cơ quan sinh dục gây cảm giác đau nhói, lói lên từng cơn vô cùng khó chịu. Triệu chứng đau vùng thắt lưng gây bởi sưng thận (sốt) hay thận có sạn khác với cái đau từ xương, gân, sụn, dây chằn, bắp cơ, dĩa sụn… Kèm theo màu nước tiểu bất thường.
Nếu phát hiện sạn trể thì nên bình tĩnh không phải là bất trị; không bình phục hoàn toàn thì có phương pháp lọc máu (dialysis); nếu thận suy yếu quá tệ thì có phương pháp ghép thận. Ghép thận đầu tiên thành công vào năm 1954 ở bệnh viện Peter Pent Brigham tại Boston thuộc tiểu bang Massachusettes vùng miền đông bắc Hoa kỳ do bác sĩ Joeseph E. Murray và nhóm học trò đó là những sinh viên y khoa đang thực tập (internship) trợ giúp.
Một quả thận ghép nằm phía dưới quả thận bên tay trái
BS Trần V Diên 10CT-70, ngày 02-05-2010
Trở lại Trang KH &TH
