Có lẽ Việt Nam nên theo dõi thêm hơn nữa về

G S   Tôn Thất Trình

 

   I - Quan niệm hiện nay của Hoa Kỳ về tương lai năng lượng xanh

       

        Dầu lữa tầng Biển sâu - Deep water horizon; Cắt chóp núi khai thác than đá; Hâm nóng toàn cầu; Tan chảy tuyết băng vì đốt cháy nhiên liệu hóa thạch - fossil fuels. Bạn trông đợi chức quyền Hoa kỳ chánh về an ninh năng lượng bộ trưởng Chánh phủ Mỹ Obama, Steve Chu rầu rỉ về tương lai, nhưng Steve Chu lại tỏ ra lạc quan và khoa học sẽ giúp Hoa Kỳ thóat khỏi tình thế khó khăn hiện tại. Chu là nhà vật lý học và cũng là nhà đoạt giải Nobel ( về công trình sử dụng laser làm lạnh, bẩy bắt các nguyên tử )  đầu tiên giữ chức vị bộ trưởng năng lượng và bộ của Chu được cấp 39 tỉ đô la ở Đạo Luật Phục Hồi-Recovery Act để phân phát nhỏ giọt và một cơ hội chưa từng có vun trồng những ý tưởng to lớn . Ông nói : trong tương lai gần, những biện pháp đơn giản như gia cư hửu hiệu năng lượng và mái nhà sơn trắng có thể giảm bớt nhiều  cho ngân sách carbon Hoa Kỳ. Tương lai, sẽ nhìn vào các giải pháp gốc rễ  tỉ như nhiên liệu căn bản là glucose, tồn trữ thông minh, hay các nhà máy bé nhỏ sản xuất khối lượng lớn ( đại trà ) điện nguyên tử. Ông tiên đoán sán lạn là kinh tế Hoa Kỳ, năm 2050, sẽ phần lớn trung hòa carbon - neutral. Sau đây là phỏng vấn Chu, tập san Khám Phá - Discovery đăng tải ở số báo tháng giêng/hai năm 2011.

      Hỏi: Phun dầu ở Bờ Biển Vịnh - Gulf Coast rất khủng khiếp. Tại sao một sự cố cở này lại có thể xảy ra ?  

       Trả lời: Dự trữ dầu lữa mở rộng cho   các xứ và các công ty không phải là OPEC càng ngày càng ở nơi xa xăm , ngoài khơi hay ở bang Alaska.  Khi một điều gì sai quấy xảy ra, có rất ít dụng cụ nói cho bạn biết những điều chúng ta thường nhin thấy hay sờ tới , tỉ như các van - valves đóng hay mở hoặc áp lực ở những tiết diện khác nhau của dàn giếng dầu. Bạn không biết điều kiện của thiết bị - máy móc hay giếng dầu và bạn không gửi người tới đó đựợc. Chúng ta đã phải dùng những điều xa lạ, tỉ như làm hình ảnh tia gamma hình dung tình trạng các van.

        Hỏi: Hoa kỳ phải tụ điểm ở đâu về đầu tư năng lượng dài hạn ?

        Trả lời:  Dầu lữa là tài nguyên giới hạn và chúng ta phải bắt đầu nghĩ đến  những phương thức bớt chất tải nhu cầu. Điểm này không làm được đầu hôm sớm mai . Trước hết, chúng ta phải làm xe hơi  hửu hiệu năng lượng hơn, như vậy sẽ tiết kiệm nhiều tiền và sẽ giúp chúng ta cạnh tranh hơn nhờ đào thải bớt 1 tỉ đô la một ngày nhập cảng dầu. Thứ hai, chúng ta sẽ chuyễn qua dùng xe cá nhân chạy điện đi xa 300 dặm Anh ( trên 500km ) hay ít hơn. Thứ ba chúng ta muốn có các thay thế nhiên liệu lỏng chuyễn vận : glucose , các sản phẩm nông nghiệp, các sản phẩm lâm nghiệp phế thải .

       Hỏi: vậy chúng ta cũng trở về điện nguyên tử sao ?

       Trả lời: Tôi nghĩ rằng điện nguyên tử sẽ tái sanh , dù có xảy ra ở Hoa Kỳ không là điều chưa qui định rỏ.  Khắp thế giới hiện nay đang có chừng 50 hay hơn nữa nhà máy điện nguyên tử đang xây . Riêng Trung Quốc xây đến 25 nhà máy mới.  Hoa Kỳ cũng đang xây  hai lò nguyên tử mới (kể từ những năm đầu thập niên 1970) như nhà máy Vogtle Electric Generating Plant , ở miền Đông bang Georgia. Đó chỉ là khởi sự .

       Hỏi: Vậy chớ các lò nguyên tử nhỏ có tương lai sán lạn hơn không ?

      Trả lời : Chúng tôi nghĩ đây là một cơ hội đồ sộ .Trong quá khứ, chúng ta đã nghĩ rằng   chúng ta có thang kích thước kinh tế ( có lợi ) - economy of scale,  khi chúng ta xây những lò nguyên tử to lớn vì cho phép và vì những khía cạnh khác. Thế nhưng những lò nguyên tử lớn có vài khuyết điểm. Số một là tổn phí rất cao: từ 7 tỉ đến 8 tỉ đô la Mỹ, rất nhiều công ty không muốn đầu tư toàn thể lớn như vậy. Số hai , tùy theo nơi nào xây lò nguyên tử, hạ tầng cơ sở phân phối và khả năng làm nguội lạnh có thể không chứa nổi chúng .Cho nên thay vì có được thang kích thước,  xây những lò nguyên tử lớn ,bạn có được thang kích thước kinh tế bằng cách xây những lò nguyên tử nhỏ, sản xuất cũng gần khối lượng đại trà như vậy. Lõi lò nguyên tử có thể chế tạo như tình trạng một xưỡng máy rồi chuyên chở đến nơi khác trong nước hay ở ngoại quốc bằng xe lữa hay tàu thủy. Chúng ta thay thế thang kích thước kinh tế bằng thang kinh tế theo số lượng nhiều, ít.

      Hỏi: Trong khi đó , kinh tế Hoa Kỳ vẫn căn cứ trên nhiên liệu hóa thạch. Vậy chớ giam hảm - sequestration carbon có quan trọng hơn nữa không đây ?

     Trả lời: Đây là vấn đề của thế kỷ 21. Có thể đến thế kỷ tới, chúng ta sẽ chế ngự được khả năng bắt chụp năng lượng đụng vào Trái Đất và cách phân phối, tồn trử khối lượng đại trà dài hạn.  Hai chục năm tới, vài người lại nhìn thấy các nước chậm tiến - đang mở mang sử dụng than đá gấp đôi hiện nay. Hoa Kỳ sẽ xuất cảng than đá sang Ấn Độ và Trung Quốc. Chúng ta cần phải phát triễn kỷ thuật làm sạch than đá.  

      Hỏi : Ông nói như thể FutureGen, cố gắng chung công cộng và tư nhân tạo ra những nhà máy điện phát thải zero emission chạy than đá đầu tiên trên thế giới ?

       Trả lời : khi Trung Quốc đóng cửa những nhà máy điện chạy than đá cũ không hửu hiệu , thì lại mở cửa cho chạy những nhà máy “ mới ” rất hửu hiệu; những nhà máy này chạy bằng than đá tán thành bột tiêu chuẩn . Điều FutureGen hỏi là : có thể nào bạn lấy một nhà máy than đá hiện tại và trang bị thêm những bộ phận mới để chụp bắt , không những carbon dioxide mà luôn cả các ô nhiễm khác ?   Chúng tôi nghĩ rằng đó có thể là một cách ít tốn kém hơn,   trang bị lại các nhà máy hiện hửu .

      Hỏi: Nói chung lại tất cả , chúng ta có thể nào hoàn tất các nhà máy điện Hoa Kỳ gân như sạch -carbon free vào năm 2050 ?

     Trả lời: Đó là kỳ vọng, nhưng có thể thực hiện.  Hình thức sạch nhất của năng lượng hạt nhân ( nguyên tử ) là mặt trời. Số lượng năng lượng đụng Trái Đất  là 10 000 lần hơn nhu cầu chúng ta. Nếu chúng ta đạt được ngay chỉ 1% hiệu năng phií tổn thấp , và chúng ta biết cách tồn trữ năng lượng , chúng ta sẽ đủ   thỏa mãn nhu cầu cho 9 tỉ rưỡi người mà không làm ô nhiễm thế giới. Những định luật vật lý học cho biết đó cũng là điều có thể làm được . Chúng ta khỏi cần sáng chế ra một cái gì tốt đẹp hơn là mặt trời. Chính mặt trời cho chúng ta nào là điện mặt trời - solar , thủy điện , điện gió và điện sóng - waves .   

      Hỏi: Như vậy sẽ là cách sử dụng mặt trời tốt hơn là những cách chúng ta đã xử lý đến nay?

      Trả lời: Mặt trời đã tồn trữ nhiên liệu hóa thạch tù hàng trăm triệu năm rồi và chúng ta chỉ mới sự dụng năng lượng mặt trời vài trăm năm thôi , cho nên đây là một vấn đề. Hãy nghĩ lui tới giữa thiên niên kỷ 1800, khi Hoa Kỳ lảnh đạo công nghệ săn bắt cá voi - whales.   Dầu cá voi rất sạch và khi đốt nó cho ra một ánh sáng chói lọi , trắng xóa.   Dầu này là một kho tàng quí báu , cho nên chúng ta đã làm gì với cá voi. Chúng ta đã dùng hết tài nguyên cá voi địa phương và phải đi xa mãi mãi đến nổi các tàu đánh cá voi phải đi quanh thế giới. Và đôi khi chúng ta gặp  vài con cá voi nổi giận . Truyện con Moby- Dick đúng là đã hình thành thời trang của một câu chuyện thật sự một cá nhà táng mỡ tinh trùng- sperm whale tấn công và làm đắm tàu.  Thật sự là bạn đã có một công nghệ không vững bền đi vào biển sâu, đi vào nguy hiểm thêm, cho đến khi mọi cá voi đều mất hút , tuyệt chủng.

     Hỏi: Thật đã rỏ ràng sự tương tự các vấn đề hiện nay của chúng ta.                   

     Trả lời:   Ngoại trừ tiền cọc nay lớn hơn nhiều lắm. Bạn có thể lắng nghe bản nhạc tứ tấu trên tàu Titanic và thưởng thức cốc sâm banh cuối cùng. Hay bạn  chỉnh đốn vấn đề. Có một câu Winston Churchill phát biểu : “ Hoa Kỳ luôn luôn   làm điều tốt đẹp, sau khi đã dùng hết mọi khả năng ”. Chúng ta không còn thì giờ làm như vậy nữa. Chúng ta sẽ nói gì đây với con, cháu chúng ta. “ chúng ta sẽ nói : tôi rất lấy làm tiếc, các con - cháu sẽ nghèo hơn, ít cơ hội hơn. Chúng bây sẽ phải sống ở một thế giới ô nhiễm nhiều hơn là lúc cha ông sinh ra. “ Ê này . Ở đây không có một trò chơi số cọng là zêro đâu nhé ! . Đúng như Cách Mạng Xanh hay Cách Mạng Công nghệ. Không có một định luật vật lý học nào nói rằng toàn thể xã hội không hưởng lợi gì cả.

 

 

          Thật khó mà nhận thức bây giờ , nhưng 2010  là năm rất tốt đẹp cho dầu lữa. Các khổng lồ năng lượng thế giới phái đi các kỷ sư ,dầu lữa mủi nhọn nhất , các máy dò động chấn phức tạp nhất và những dàn khoan dầu đồ sộ đến những nơi dễ sợ nhất hành tinh ,  từ vùng Vịnh Mexico đến Greenland. Phòng họp ban giám đốc Các tổ hợp công ty tuôn trào tự tín. Công ty British Petroleum- BP tuyên bố ở báo cáo hàng năm : “ năm 2009 là năm BP hoạt động ở những biên cương ngành công nghệ năng lượng. BP đang ở vị trí   đặc biệt tốt để làm vững chắc thêm thành công của tổ hợp tại biển sâu Vịnh Mexico trong dài hạn ”.

           Thông điệp kinh tế   trên tất cả thám hiểm này vẫn còn đúng. : thế giới không không phải đã chạy mất hết dầu lữa   rôi , thế giới chỉ chạy hết dầu khai thác dễ dàng - easy oil. Bằng cách sử dụng   kỷ thuật mới, những nới bí mật cất giữ dầu lữa , từ lâu bị gạt bỏ vì cho là quá khó khăn hay quá tốn kém để lắp ống thăm dò ( chẳng hạn    ở lớp vỏ cứng dưới Vịnh Mexico hay thuộc Hạ Địa tầng Thứ ba -Lower Tertiary  đã xưa cũ 30 - 65 triệu năm hay ngay trên đá trầm tích ngoài khơi bờ biển Ghana hay Brasil thuộc địa tầng cũ hơn nữa Kỳ Phấn Trắng - Cretaceae ) nay đang ở vào tầm tay. Các kỷ thuật thăm đò , khai thác thử đầy sáng tạo tỉ như , sonar 3 chiề phát ra nhưng làn song âm thanh từ nhiều góc , đã giúp các toán khám phá nhìn xuyên qua các lớp muối dịa chất  mờ đục và di động, để chấm đúng vào những dầu lữa bị che lấp đi 4 dặm Anh hay hơn nữa dưới vùng Vịnh Mexico , ngoài khơi bờ biển Đại Tây Dương Nam Mỹ hay Phi Châu. Các ống mềm dẽo nhưng siêu mạnh mẽ , kiểm soát các van dòng dầu lữa  chảy từ xa , và các dàn khoan chống rung động, có thể bảo vệ các thiết bị thăm dò chống lại xói mòn, sốc nhiệt - thermal shocks hay áp lực nước làm tan nát c , ở sàn đáy biển đại dương .

              Thông điệp môi sinh cho vụ phun chảy dầu ngoài khơi, tệ hại nhất từ trước đến nay ( 4.4 triệu thùng ) ít minh bạch hơn và vẫn còn bộc lộ thêm. Ngày mồng 2 tháng 11 năm 2010,  Sở Cá và Đời sống Hoang dã Hoa Kỳ báo cáo là hơn 6000 chim chóc, 600 rùa biển và 100 động vật có vú đã chết ở vùng dầu phun, có thể đó là kiểm kê chưa đủ. .Vào hôm đó, một tàu khảo cứu các vùng phun dầu 7 dặm Anh, khám phá nhiều tá cộng đồng san hô đã hay đang chết. Thomas Bancroft, nhà khoa học chánh của hội Audubon Quốc gia (Hoa kỳ) nói rằng : chúng ta chưa đo được những ảnh hưởng dài hạn trên dây chuyền thực phẩm biển sẽ như thế nào cả . Điều này vẫn còn là một thí nghiệm khoa học khổng lồ không kiểm soát được,   với chim chóc và mọi cộng đồng , tùy thuộc Vùng Vịnh như thể là những bầy tôi thiếu khôn ngoan . Kể luôn cả những cộng đồng nhân loại : cuối năm 2010 , BP đang phải đối mặt với chừng 370 000 kiện cáo đòi bồi thường tai hại của các doanh vụ và cá nhân vùng Vịnh .

              Một phần dầu đáng kể nhưng không biết được ở Tầng Biển Sâu sẽ không bao giờ lên nổi trên mặt biển mà lại bị bẩy sập trong các phần giữa biển đại dương. Ở đây tin tức tối mịt, tuy có thể đáng khích lệ .  Nhà sinh thái học   La bô Quốc gia Lawrence Berkeley , Terry  Hazen , dẫn đạo một nghiên cứu đăng tải ở tạp chí Khoa Học tháng 10 năm 2010, đã khám phá ra các loài vi khuẩn  nuốt hết dầu có những gen ( es ) giúp chúng phồn thịnh tại một lông chim dầu, điều kiện cao áp và lạnh ngắt ở 3600 bộ Anh dưới mặt biển. Những vi khuẩn này hành động như thể một toán làm sạch thiên nhiên vậy đó. Hazen nói : Vùng Vịnh là một nơi  to lớn cho các vi khuẩn này, vì vùng có dầu lữa  rò rĩ hơn nơi nào khác trên thế giới. . Khi dầu bắt đầu phun tràn , chúng khỏi cần thời gian làm quen khí hậu.

           Các chính trị gia mau lẹ tuyên bố những bài học của họ về vụ nổ bật dầu ở Tầng Biển Sâu . Họ thề thốt rằng không bao giờ nữa cứ để  bó buộc Hành Tinh ngồi nhìn , bất lực , trong khi các chức quyền điều hành khai thác dầu thú tội, sau sự kiện xảy ra ,  là chận đứng lỗ rò ở điểm sâu,  giống như   là giải phẩu tim mở toang - open heart surgery ở 5000 bộ Anh đen thui. Khi Chủ tịch  BP Hoa Kỳ Lamar McKay , nói với ABC News - Tin tức về những cố gắng sớm bít lại giếng dầu bằng cách khởi động cái ngăn ngừa nổ bật bị hư hỏng.

            Leta Smith , một chuyên viên dầu lữa ở HIS Cera , một cơ quan nghiên cứu chánh sách năng lượng nói : ngày nay , chúng ta biết được một màn kịch tệ hại nhất không phải là điều chúng ta mơ ước. Đây là một điều có cơ xảy ra , chúng ta cần sẳn sàng đối phó . Ngày 30 tháng 9 năm 2010 , Bộ Nội vụ Hoa Kỳ đưa ra những luật lệ mới mục đích nâng cấp thiết bị an toàn và thắt chặc kiểm soát tốt đẹp hơn, đồng thời cũng bó buộc các công ty dầu lửa phải trình bày những dự án chi tiết các nhà điều hòa cách nào họ sẽ xử lý hiểm nguy và ngăn ngừa nổ bật dầu ở các vị trí dầu lữa và khí dầu ngoài khơi . Các nhà hoạt động Biển Sâu bị bắt buộc phải tăng cường an toàn nơi làm việc   và đặt rô bốt ngầm dưới biển và các toán hoạt động phải sẳn sàng đối phó các trường hợp - ca khẩn cấp . 

          Tuy nhiên, những lực đẩy mạnh tranh cướp dầu lữa thái cực này vẫn đặc biệt không thay đổi. Bộ trưởng nội vụ Hoa Kỳ, Ken Salazar, đưa ra một một lệnh đình hoãn tạm thời khoan dầu biển sâu. Mới đây , Ý cũng cấm khoan dầu ở biển sâu trong vòng 5 dặm Anh cách bờ biển.   Nhưng những điều này có lẽ chỉ là   khúc bướu chống tốc độ trên lối đường xe chạy, cho việc khoan dầu biển sâu nhiều hơn ?  Smith  nói : Vài nước , đặc biệt các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triễn Kinh tế - OECD đang xét lại các thể lệ an toàn trong khi không sử dụng những hành động thái cực. Họ chưa xét lại hạ viễn ảnh sản xuất dầu biển sâu ngoài Hoa Kỳ . 

          Chevron và BP đang tăng tốc khoan dầu ngoài khơi Shetland Islands , Petrobas - Brasil, giàu thêm 79 tỉ đô la Mỹ nữa khi cống hiến tháng 9 năm 2010 cổ phần công cộng lớn nhất từ trước đến giờ, đang leo dốc sản xuất thương mãi vùng dầu “ tiền muối - presalt “ che dấu nằm cách bờ biển 1890 dặm Anh , chôn dưới xa ( 4.5 dặm Anh) biển Đại Tây Dương hơn cả các vùng Vịnh sở hửu của BP . Ngày 21 tháng 10 năm 2010 , khi Hoa Thịnh Đốn rút lệnh đình hoãn khoan dầu biển sâu, Chevron tuyên bố một dự án 7.5 tỉ đô la Mỹ phát triễn hai vùng dầu , Jack và St Malo , nằm 7000 bộ Anh sâu  dưới sóng biển, cách thành phố New Orleans   280 dặm Anh .

          Hiện tại, 6% của mọi dầu lữa sản xuất trên thế giới ( tổng cọng   5.2 triệu thùng dầu một ngày; nhắc lại Việt Nam sản xuất chừng 400 - 450 000 thùng một ngày ), là hút từ các giếng sâu 2000 bộ Anh hay hơn nữa dưới mặt biển ). Cách đây một năm , HIS Cera   tiên đoán là thế giới bơm 1 trong số 10 ( 10% ) thùng dầu lữa từ các dự trữ biển sâu vào năm 2020. Smith nói:   Chúng tôi không thay đổi tiên đoán. Hiện các công ty xin cấp giấy phép ở Vùng Vịnh ( Mexico ) chậm đi và thắt chặc thể lệ điều hòa công nghệ một cách tổng quát, nhưng thế giới còn lại vẫn tiến thêm vào biển sâu. Sản xuất dầu lữa biển sâu ước lượng sẽ đạt gần 10 triệu thùng vào năm 2015 .

           Vấn đề đơn giản : các dầu tái sinh- renewables có thể là tương lai đó. Nhưng dầu lữa và khí dầu vẫn còn là nguồn năng lượng giúp thế giới chạy đi . Cơ quan Năng lượng Quốc tế -The International Energy Agency ( IEA )  dự tính tháng 11 năm 2010 là yêu cầu dầu lữa sẽ tăng vững mạnh trong 20 năm tới, sẽ đạt 99 triệu thùng mỗi ngày năm 2035, nghĩa là 15 triệu thùng mỗi ngày nhiều hơn năm 2009. Báo cáo Viễn Ảnh Năng lượng Thế giới của IEA cho biết : Mọi tăng trưởng đều thuộc các nước không- OECD,    riêng Trung Quốc chiếm gần phân nữa.   Trung Quốc đã vượt mặt Hoa Kỳ  năm 2009, thành nước tiêu thụ đứng nhất thế giới và yêu cầu dầu lữa mỗi ngày ở Trung Quốc dự tính sẽ tăng gấp ba, đạt 13 triệu thùng một ngày, vào năm 2035.  

             Steve Chu, bộ trưởng Năng Lượng Hoa Kỳ không có ảo tưởng gì cả về vụ dầu lữa sẽ bị đoạt chỗ xem  là nhiên liệu   tốt nhất - lựa chọn cho chuyễn dịch , chuyễn vận thế giới như kể trên . Điều này không xảy ra đầu hôm sớm mai đâu , theo Chu . Nó cũng không xảy ra một chục năm tới. Cần nhiều thập niên, nên chúng ta phải  bắt đầu suy nghĩ về vụ này, ngay từ bây giờ. Bạn có thể nói đây là tiếng gọi thức giấc !