Le6jn mạng ngày 22/1/2012
Ngành kim hòan, châu báu nữ trang xứ Cờ Hoa có gì lạ năm 2011cho Việt Nam chú ý?
G S Tôn Thất Trình
Vài nét về khai thác đá quí, vàng, đồng và ngành kim hòan Việt Nam
Chúng ta ít biết là Việt Nam khá giàu ngọc- đá quý. Việt Nam là một nguồn gốc amethyst – thạch anh kim, aquamarine- ngọc xanh màu nước biển, corundum -cô rông đum, jade - ngọc bích , periđot – pê ri đốt, ruby – hồng ngọc ru bi, spinel – xì pinen, sapphire- ngọc xa phia, và topaz- topaz. Ngọc xanh màu nước biển tìm thấy ởhai tỉnh Yên Bái và Nghệ An . Topaz, saphia xanh dương và xanh lục cũng như hồng ngọc tìm thất ở nhiều tỉnh miền Bặc Các mỏ hồng ngọc và xa phia được khai thác ở Lục Yên – Yên Bái và Nghệ An. Xì pinen phẩm gía tốt và màu sắc đẹp dẽ cũng tìm thấy ở Yên Bái Xa phia vàng tìm thấy ở các tỉnh Bình Thuận -Phan Thiết , Đăc Lắc và Lâm Đồng. Ở Tây Nguyên đã khai thác các mỏ xa phia xanh dương, nhưng thật ra là xanh lục. Mỏ xa phia xanh dương đậm là ở Phan Thiết , nhưng đáng tiếc là phẩm giá không bằng xa phia cao phẩm Tích Lan - Sri Lanka và Miến Điện –Myanmar ( Burma ) . Các tinh thể ( pha lê) topaz tìm thấy ở Xuân Lễ ( ? ) -Thanh Hóa ước lượng dự trữ lên đến 10 tấn . Tỉnh Lâm Đồng cũng có topaz ở Lộc Tân .Kích thước topaz ở hai nơi này khoảng 10 đến 50 mm. Đá qúi topaz rất trong sáng và cũng có cả topaz trắng và màu sắc thường màu vành hay hơi nâu, đã mài dũa - treated. Ngọc bích hiện diện ở Cỗ Phương ( ? ), Sông Mã tỉnh Sơn La, dự trữ ước lượng trên 80 tấn. Ngọc bích Việt Nam điển hình cho các đồ đá gia công- tiểu công nghệ, vì lẽ đa số bích ngọc Việt Nam không đủ kích thước làm đá quí. Ngòai những dự trữ phát triễn vừa kể. Việt Nam còn có cả thạch anh kim, tuamalin – tourmaline, pê ri đốt, ôpan – opal, tectit, citrine … đa số hiện nay chưa khai thác thương mãi được . ( chiếu theo tài liệu của công ty Rinkel and Associates- 2005 ).
Năm 2000, Việt Nam cho biết có khóang vàng sa ở nhiều nơi : Mai Châu, Nậm Mu -Sơn La, Sông Lò- Hà Giang …; các mỏ thường có trữ lượng trung bình 50- 1000 kg . Vàng gốc đã được người Pháp khai thác trước đây theo quy mô công nghiệp từ đầu thế kỷ thứ 20. Cuối thập niên 1990, đã phát hiện nhiều mỏ vàng gốc trữ lượng dự báo có thể trên hàng ngàn tấn. Như các mỏ Tú Lệ - Yên Bái, Ba Vì - Hà Tây cũ , Lệ Thủy- Quảng Bình, Phong Thổ - Lai Châu, mỏ Trà Năng- Lâm Đồng, Sông Hinh ( ? )- Phú Yên … Mới nhất là mỏ vàng gốc sâu dưới đất biên giới các tỉnh Quảng Nam – Quãng Ngãi – Kontum , một công ty Canada đang giúp sức khai thác. Các vùng có vàng đáng kể là Ngân Sơn -Cao Bằng; Na Rì, Bồ Cu -Thái Nguyên; Bình Gia- Lạng Sơn; Kim Bôi- Hòa Bình; Mai Sơn - Sơn La; Tà Sỏi - Nghệ An; Cẩm Thủy, Bá Thước-Thanh Hóa; Bồng Miêu, Trà Dương Quảng Nam; Trà Năng - Lâm Đồng . Quặng Đồng - Nickel đáng kể nhất là ở Sinh Đồng- Lào Cai, trữ lượng đã là 495 000 tấn năm 1999, cọng sinh với vàng 35 tấn, bạc 25 tấn và nhiều nguyên tố giá trị khác ; hay ở Bản Phúc- Sơn La trữ lượng 200 000 tấn có thêm cọng sinh với bạch kim coban – cobalt ...và những mỏ trữ lượng nhỏ hơn các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Quảng Ninh, Hà Bắc, Quảng Nam, Lâm Đồng. Mỏ đồng Tụ Long khai thác từ thờixưa ở gần biên giới Trung Quốc, đã bị Trung Quốc cưỡng chiếm từ 1979.
Vài năm gần đây, xuất cảng đồ nữ trang châu báu vàng kim vàng kim đã tăng trưởng mạnh mẽ. Theo Tin tức Doanh Nghiệp Việt Nam-Viet Nam Business News, 6 tháng đầu năm 2010, Việt Nam đã thâu được 1. 3 tỉ đô la Mỹ xuất cảng đồ quí kim và quí thạch. xếp vào hạng ngành xuất cảng nước nhà trên 1 tỉ đô la , không thua kém gì gạo , cao su , cà phê, tôm , cá … . Tuy nhiên các nhà xuất cảng nữ trang vàng nói là cạnh tranh rất khốc liệt, đặc biệt với Trung Quốc (và Hồng Kông ) và Thái Lan. Năm 2008, Haja Nazemuddeen giám đốc hảng Monde D’or- Thế giới Vàng, chuyên nghiệp chế tạo và vẽ kiểu vàng 18 carat, tham dự Hội Chợ Kim hoàn thế giới Việt Nam- The International Jewelry Exhibition Việt Nam 2008 , cho rằng ngành kim hòan Việt Nam còn rất chậm tiến so với Thái Lan, Singapore và ngay cả Inđônêxia – Nam Dương nữa. Theo Haja, lý do chánh là các nhà kim hòan Việt nam thiếu những họa kiểu sáng tạo,vì còn đeo đuổi các kiểu cỗ truyền, không hấp dẫn gì mấy cho thanh niên nam nữ thế giới, chưa kể nhiều hảng khác còn nói thêm là phí tổn hành chánh – administrative cost ở Việt Nam quá cao ( muốn xin xuất cảng phải lập trung bình 8 hồ sơ mất 23 ngày trời, phí tổn chở một công ten nơ là 940 đô la v.v…) , liệt Việt Nam xuống hàng thứ 63 trong số 168 nước trên phương diện này. Theo Công ty Kim hòan Sài Gòn - Sàigon Jewelry Company ( SJC ), hảng vàng kim lớn nhất nước nhà, mới đây đã khám phá 60 lạng vàng thuần – pure gold bars, mang nhãn hiệu hảng mà chỉ chứa 95-96 % vàng . Tuy số lượng giả mạo , lừa đảo này tương đối ít ỏi so với 17 triệu lạng nay lưu hành trị trường nước nhà, nhưng tai hại cho uy tín SJC thật là lớn. Công ty Mỹ Linh Ngân Jewelry Company cũng cho biết là nhiều tiệm vàng nhỏ lớn nước nhà có khuynh hướng gian dối về thuần khiết vàng kim trên sản phẩm họ; nhiều khi sản phẩm vàng 18 carat mà chỉ chứa 51- 68 % vàng thuần .
Đối với các thợ kim hòan Hoa Kỳ ,cố gắng đặt nghệ thuật thời thượng và thu hút khách hàng , không có gì cao giá hơn là các giải thưởng triễn lãm thảm đỏ, đề cao ma lực các ngôi sao màn ảnh.
Chuyễn lóng lánh qua đồng thau
Giá vàng kim lắc lư quanh 1660 đô la Mỹ một lượng Anh –an ounce ( 18,35 gr, nhẹ hơn một lượng vàng ta ), cho nên không lấy gì làm lạ khi các tiệm kim hòan lại thấy một trổi lên thích thú các kim lọai khác dùng làm đồ trang sức. Trong khi đó thì ngày 13 tháng giêng năm 2012, Ngân Hàng Việt Nam đã cho phép 10 doanh nghiệp vàng nhập cảng 2.1 tấn vàng cung cấp nguyên liệu sản xuất gia công trang sức vàng kim xuất cảng. Không thấy nói gì đến chuyễn hóa làng đúc đồng (và đồng thau, phần lớn la tương đồng các vị Phật ) Ngũ Xã ( 5 làng Kinh Bắc – Bắc Ninh thời nhà Lý: Đề Cầu , Cầu Lõm , Đông Xá , Làng Hè, làng Hồ, dời về một làng là Ngũ Xã ven Hồ Tây, nay là một khu phố nhỏ gia công ( ?) thủ đô Hà Nội).
Giá bạc – silver chỉ là 30$ Mỹ một lượng Anh và giá đồng- copper là 3.5 $ một cân Anh càng làm chúng tăng thêm hấp dẫn cho các thợ kim hòan. Rồi thì còn có đồng thau – brass, các thợ kim hòan điển hình mua từng tấm giá chừng 12 $ một cân Anh. Các phụ tùng làm từ hợp kim đồng và kẻm – zinc nay rất phổ thông , nay bật lên ở các kho hàng và tiệm buôn mà khách hàng không để ý bao nhiêu cả, có cơ chờ đợi tìm ra vàng kim hay lớp vàng trên bạc.
Kho hàng Kelly Wearstler ở Phố Mới Hồ Ly Vọng Tây- West Hollywood đầy nhóc những đồng thau. Nhà trang trí nội gia với nhãn hiệu tương đối thời thượng mới mẽ bang lọ bình, chén các đồ mở thư, tranh và đồ nữ trang. Có cả một dụng cụ nạo lưng bằng đồng thau. Bà Kelly nói rằng bà yêu mến lớp ám kim lọai già nua và cung cách ấm áp.
Nhà nghiên cứu ngọc đá quí Larry Platt , đồng chủ nhân Tiệm Kim hòan Platt Jewelry Boutique ở Hồ Ly Vọng Tây nói rằng đồng thau rất tốt, một thay đổi rẽ tiền cho vàng kim. Ai cũng sẽ ưa chuộng dùng bạc thật- sterling silver , nếu họ muốn cắt bớt chi phí, nhưngmới đây mọi người đã rơi vào nhãn quan của màu vàng kim, và đồng thau cũng có một cung cách vàng kim ấm áp. Ông nói thêm là lần đầu tiên, giá vàng kim đã hơn hẳn gía bạch kim – platine, chỉ bán 1498 $ một lạng Anh.
Karen Gieberson, chủ tịch Ủy ban các Phụ tùng - Accessories Council nói rằng giá bạc , vàng và các thành phần kim lọai cỗ truyền đã tăng tân mây xanh vài năm vừa qua và đồng thau là một lựa chọn tốt làm nữ trang châu báu. Mọi người, từ thợ kim hòan gia công Ets. com đến các nhà họa kiểu chánh nữ trang châu báu thảy đều dùng đồng thau trên các bộ sưu tập của họ.
Gía nữ trang đồng thau biến đổi mạnh. Chẳng hạn ở trang web Accesssoryartists.com giá thay đổi từ 40 đô la cho một trang sức tượng Phật đeo thòng lòng – pendant đến 1700 $ cho một chuổi hột băng dải phức tạp hơn . Anna Sheffield, nhà họa kiểu nử trang và thợ rèn kim lọai- metalsmith căn cứ ở New York, sử dụng vừa đồng thau ,vừa vàng kim và bạc thật sự, tạo đường hướng Big Bang riêng biệt cho bà và bị đồng thau hút dẫn vì tính cách nhiều mặt của đồng thau. Theo Sheffield, đồng thau là một vật liệu đáng yêu để họat động đến từ nền móng của ngành rèn đúc. Nó có một màu vàng đẹp đẽ khi trau chuốt, và cũng có thể là một xa xĩ phẩm khi chải bóng nhẹ nhàng; đồng thau ốcxy – hóa có màu nâu đà cỗ kính hay thóang ánh đen khi đục lõm.
Công trình đồng thau cho các đồ trình bày mạnh mẽ tỉ như măng sét – cuffs lùn mập và vòng bông ( hoa ) tai dày cộm. Hảng Wearstlers cống hiến một bố trí các đồ đồng thau; trong số này có những măng sét trên chóp đặt đá mã nảo- agate thiên nhiên nhánh dày. Phối hợp giữa đá và đồng thau ở xuyến ( vòng đeo tay ) cho cảm tưởng đất lành , không quí hiếm , có nghĩa là rất dễ đeo cùng áo sơ mi bình dị từ nút áo trên xuống dưới hay quần gin – jean như khi mặc áo dài và đi giày cao gót. Măng sét chạm nổi “Da cá sấu” của Raven Kauffman làm từ đồng thau cải tạo , đã được gia công phô bày nhiều cơ cấu và họa kiểu: kim lọai ở đây tuồng như là đục ngàu hơn là bóng lộn, có nghĩa là cái nhìn tổng quan sang trọng hơn là siêu anh hùng . Nữ trang của bà bán trên đường dây trực tuyến mà thôi. A.L.C., cũng bán trực tuyến và ở Barney- New York là một dạng khác kim hòan đồng thau . Xuyến cho các tay đầu ngọn quần vợt cảm tưởng như thanh nhã, dù cho mô týp kiểu họa chủ yếu gợi lên vật liệu xây cất. Bông tai “ măng sét tay” bằng đồng trông táo bạo và bóng lộn. Và cho ai muốn đeo đồ bằng đồng thau một cách bất ngờ, Monika Chiang ( Tưởng ) bán những quai dép- sandals nêm bóng mượt và một dịch bản trắng trợn với những măng sét đồng thau , sâu tận mắt cá .
Một cú đấm kịch tính: công nghệ gặp cổ lỗ ở đồ nữ trang liều lĩnh hảng Auden
Bạn đã thấy họ ở Grammys, trên kịch “ Cô gái Nhảm nhí, Thị phi – Gossip Girl” và “ Thừa tố X Factor” và trên các cô đào Rihanna, Blake Lively, Kim Cattrail, Paula Abdul, Kim Kardashian và Shakira. Auden là bộ sưu tập nữ trang rẽ tiền – costume jewelry gần đây nhất , đã cởi trận cuồng phong Hồ Ly Vọng bằng cách cho nền công nghệ mình gặp bộ tộc, gặp các đồ Nghệ thuật Trang trí- Art Deco.
Tại sao ? Điều thứ nhất là các nét đặc điểm hảng gói theo một thời trang thoi đấm vào mặt giá cả ( 148$ đến 1800$). Hãy chọn đôi bông tai Rio lông chim hút bụi trên vai đầy kịch tính màu hường lạt giá 148$ và dây buộc đeo quanh cổ- lanyard Bode đồng thau ôcxy- hóa, quấn vòng cổ nhiều lần với các lông chim đen trắng đu đưa mỗi bên, giá 388$ . Hay dây thong lòng tinh thể Hayden đôi chút Nghệ thuật Trang trí hình học, giá 328$ , và chuổi hột Axiom gía 358$ với những hình cầu pha lê rạn nứt, có vẽ như chúng đã nổ tung bên trong.
Theo Elyse Walker,mới đây đã mua các đường nét Auden cho tiệm của bà ở khu phố Pacific Palisades thì các đồ nữ trang này rất táo bạo và cận đại nhưng cũng có một biệt tài phẩm chất cổ lỗ .
Nay ở mùa thứ hai – Auden khai trương cuối năm 2009, sau khi được một trong những sự cố nổi tiếng “ Nhìn Mở Rộng – Open See” cho những ai khao khát trở thành nghệ sĩ họa kiểu của hảng Henri Bendel thành phố New York lựa chọn. Bộ sưu tập là sản phẩm trí tưởng tượng của nhà họa kiểu Bryce Castaneda, làm ra mọi đồ nữ trang này bằng tay ở New York cùng bạn doanh nghiệp chung sức Steven Gordon, sinh quán ở Los Angeles. ( và Auden không phải là tên của nhà văn liên hệ mà là cháu gái 4 tuổi của Gordon ). Rihanna là khách hàng đầu tiên. Auden đã thu được 1 triệu đô la năm thứ nhất, theo lời Gordon.
Vậy chớ bộ sưu tập mùa xuân năm nay có gì lạ ? Màu sắc, pha lê và các món hàng đúng thời trang leo lên dây. Hàng Auden mua ở Henri Bendel tại New York và ở Traffic and Elyse Walker tại Los Angeles, trên đường dây trực tuyến ở www.audendesign.com.
Mãi mãi khác thường
Họa kiểu cho tài tử Michael Schmidt tạo ra một đường nét nữ trang giúp mọi người có đồ phụ tùng như một thiên thần điệu rốc. Không phải ai cũng lôi ra được các bọt gương bộ áo khóat thân thể nhà họa kiểu Michael Schmidt làm cho tài tử “ Bà Gàn- Lady Gaga” mặc ở trang bìa năm 2009 cho nhóm Rolling Stone hay bộ áo dài Lego ông ta mặc cho Fergie , khi cô ta lên sân khấu lảnh giải Kids Choice Award năm 2011.
Nhưng nét đường nữ trang mới mẽ của Schmidt giúp cho mọi phụ nữ thám hiểm tính chất nội tạng thiên thần rốc của họ. Hãy xét đến một măng sét kim lọai mắt lưới khoát chòang lịch sự, không mối khâu hay móc cài, cuộn vào cổ tay không một chút gì cố gắng cả . Một chuổi hột nút đến vô cùng trong dây pha lê. Một măng sét lông dê đực đầy mủi nhọn.
Schmidt là một tủ áo đến các nghệ nhân như Rihanna, Cher , Nadonna và Steven Tyler , vì khả năng của ông thõa mãn được yêu cầu quái dị những người này, nói : tôi thích họat động với các vật liệu điển hình thù nghịch, tỉ như kimlọai, gương, plastic và gỗ, cố làm chúng mặc vào được, ngay cả đầy nhục cảm, cho chúng một phẩm chất xúc giác nhìn thấy được . Schmidt không xa lạ gì với họa kiểu nữ trang, vì đã làm việc cho Chrome Heart, tạo một nét đường độc đáo nữ trang và xách tay từ năm 2001. Nhưng về bộ sưu tập này, ông muốn bay một mình .
Schmidt có xưởng vẽ ở Echo Park nói thêm: tôi đã họat động nhiều năm với các nhà biểu diễn mua vui. Tôi muốn làm một cái gì công chúng sử dụng được, liên hệ đến những công tác tôi làm trước đó, nhưng chúng phải là của tôi, một mình tôi thôi. Rất nhiều vật liệu y hệt những vật liệu ông sử dụng ở họat động họ đặt hàng từ nhiều năm qua. Ông nói khi động đến nữ trang là cứ tưởng làm dễ dàng, nhưng tiến trình rất tốn công. Nó đòi hỏi sử dụng nhiều dụng cụ đặc biệt. Mắt lưới pha lê, chẳng hạn. Mỗi tinh thể pha lê có 4 nhánh và bạn phải mở toang mỗi nhánh, rồi nối chúng lại với nhiều dạng khác. Rồi thì Svchmidt dự tính thêm mắt lưới bạc chính cống, kim cương và bán thạch qúy vào pha trộn. Ông hy vọng sẽ phân phối nho nhỏ, nhưng bộ sưu tập tăng trưởng thêm xách tay , áp phủ và áo dài. Nữ trang Michael Schmidt có bán ở Maxfield thành phố Los Angeles và Gold Bug ở thị trấn Pasadena, bang Ca Li
( Phần về Hoa Kỳ, chiếu theo nhật báoLos Angeles Times ngày 15 tháng giêng năm 2012 )
( Irvine, Nam Ca li – Hoa Kỳ, ngày 20 tháng giêng năm 2012 )
